Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi obywateli, którzy wskazują na naruszenie ich praw wynikających z przynależności do spółdzielni mieszkaniowej. Naruszenia polegają na pozbawieniu członkostwa w spółdzielni osób, które nie mogą wykazać się odpowiednim interesem uzasadniającym ich uprawnienia korporacyjne.

Jako uzasadnienie swych działań spółdzielnie mieszkaniowe powołują wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015 r. (sygn. akt K 60/13), w którym orzeczono o niezgodności z Konstytucją przepisu ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w zakresie, w jakim przepis ten dopuszcza członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej podmiotów, którym nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lokalu lub ekspektatywa odrębnej własności lokalu.

Ze skarg napływających do Rzecznika wynika, że spółdzielnie, powołując się na art. 190 ust. 4 Konstytucji, stwierdzają obecnie wygaśnięcie członkostwa osób nie posiadających prawa do lokalu w zasobach spółdzielni. W ocenie Rzecznika takie działania spółdzielni są nieuprawnioną ingerencją w stosunki prawne ukształtowane wcześniej pod rządami innego reżimu prawnego. Regulacja przewidziana w Konstytucji stwarza możliwość ponownego rozpatrzenia danej sprawy na podstawie zmienionego stanu prawnego, ukształtowanego w następstwie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli jednak pomiędzy spółdzielnią i jej członkiem nie toczyło się postępowanie, w którym zapadło rozstrzygnięcie oparte na niekonstytucyjnym przepisie prawnym, brak jest przesłanek do zastosowania instrumentów przewidzianych w powołanym przepisie Konstytucji. Osoby, które nabyły członkostwo w spółdzielni przez ogłoszeniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015 r. i nie dysponują jednym z praw do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej, nadal pozostają w stosunku członkostwa i przysługują im wszelkie środki ochrony prawnej przed nieuzasadnionymi działaniami spółdzielni zmierzającymi do ograniczenia ich praw w tym zakresie. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego wymaga dokonania takich zmian w prawie, które – uwzględniając stanowisko Trybunału – zagwarantują jednocześnie jego zupełność i spójność oraz wyeliminują wszelkie wątpliwości powstające na tle skutków prawnych tego orzeczenia. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie potrzeby pilnego podjęcia działań legislacyjnych w omawianym zakresie.