Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej praw do świadczenia pielęgnacyjnego (sygn. akt SK 7/11) orzekł, że przepis ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym do dnia 13 października 2011 r. w zakresie, w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego rodzicowi (opiekunowi faktycznemu), który rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, w sytuacji gdy drugi z rodziców (opiekunów faktycznych) ma ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na inne dziecko w rodzinie, jest niezgodny z Konstytucją.

Trybunał stwierdził, że ograniczając możliwość kumulowania świadczeń pielęgnacyjnych w rodzinie poprzez wprowadzenie zasady, że niezależnie od ilości dzieci niepełnosprawnych rodzinie przysługuje tylko jedno świadczenie pielęgnacyjne, ustawodawca niewłaściwie zinterpretował konstytucyjny obowiązek konieczności wsparcia osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w godnych warunkach. W ocenie Trybunału, żadne z rodziców niepełnosprawnego dziecka nie powinno być pozbawione możliwości uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego tylko z tego powodu, że drugie z rodziców ma przyznane takie świadczenie ze względu na opiekę nad innym dzieckiem. W ocenie Rzecznika przedstawione stanowisko nie traci na aktualności pomimo nowelizacji zakwestionowanego przepisu. W obecnym stanie prawnym ujawniają się inne problemy opiekunów osób niepełnosprawnych dotyczące dostępu do świadczeń, opisywane w listach do Rzecznika Praw Obywatelskich. Przykładowo, oboje małżonkowie nie mogą jednocześnie uzyskać zasiłku dla opiekuna z racji sprawowania opieki nad niepełnosprawnymi rodzicami. Zdaniem Rzecznika ograniczenia w dostępie do świadczeń opiekuńczych zawarte w ustawie o świadczeniach rodzinnych stwarzają zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rodziny i małżeństwa, a nadto mogą prowadzić do naruszenia przepisu Konstytucji mówiącego, że osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie informacji o kierunkach planowanych działań zmierzających do rozwiązania przedstawionych problemów.