Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Jaka była wysokość budżetu RPO w 2015 r.?

38 mln 602 tys. Wystąpiliśmy o zwiększenie w 2016 r. budżetu o 18 proc. – do 45 mln 566 tys. Sejm zdecydował, że budżet RPO zostanie jednak obniżony o 10 mln. Czyli do poziomu budżetu z 2011 r., mimo że od tego czasu wydatnie rozszerzony został zakres zadań nałożonych na RPO oraz powierzona mu została rola zarządcy należącego do Skarbu Państwa budynku przy ul. Długiej w Warszawie.

Dlaczego Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił o zwiększenie budżetu?

1. Z uwagi na konieczność remontu siedziby w starej kamienicy przy ul. Długiej.  Państwowa Inspekcja Pracy zgłosiła poważne zastrzeżenia oraz nakazała zrobienie konkretnych remontów w związku z zagrożeniami dotyczącymi bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej. Wymiany wymagają m.in. niesprawna wentylacja; nieszczelne drewniane okna; przestarzała instalacja elektryczna; barierki ochronne na schodach. W tym kilkupiętrowym budynku konieczne jest też zamontowanie windy dla osób z niepełnosprawnością (pracowników i gości). Inspekcja nakazała ponadto wymianę zbyt słabego oświetlenia w budynku przy Al. Solidarności.
2. Od 2008 roku w Biurze RPO mamy do czynienia z zamrożeniem płac. Brak systematycznych podwyżek w istocie oznacza spadek płac realnych pracowników.
3. Rośnie ilość zadań nakładanych na RPO w ostatnich latach (m.in. kontrole w ramach Krajowego Mechanizmu Prewencji, monitoring wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, wykonywanie zadań dotyczących realizacji zasady równego traktowania). Jednocześnie utrzymuje się masowy wpływ spraw od obywateli (w 2015 r. było ich ponad 57 tys.). Wszystko to wpływa na problemy kadrowe urzędu, który za wszelką cenę stara się realizować swoją misję i nie obniżyć jakości świadczeń na rzecz obywateli. Stąd starania, aby w dwóch newralgicznych obecnie miejscach (Zespół KMP i Zespół Prawa Karnego zajmujący się m.in. kasacjami) wystąpić o nowe etaty i poprawić sytuację kadrową.

Ile wniosków o kasację wyroku złożyli obywatele do RPO?

W ub. roku wpłynęło blisko 3 tys. wniosków o kasację. Zajmuje się nimi wyspecjalizowana grupa pracowników w Zespole Prawa Karnego licząca 7 osób. Wnioski tego typu wymagają szczególnie czasochłonnej analizy akt sądowych i podlegają ściśle terminowej procedurze. Każde wzmocnienie zespołu działa więc na korzyść obywateli, dla których szansa na kasację bywa często „ostatnią deską ratunku”.

Dlaczego RPO prosił o podwyżkę wynagrodzeń pracowników?

Ze względu na spadek płac realnych i związany z tym odpływ wielu wysoko wykwalifikowanych pracowników. Chodzi o zatrzymanie tej tendencji, tym bardziej, że Biuro sporo wysiłku wkłada we wspieranie rozwoju zawodowego pracowników, ich szkolenie i podnoszenie kwalifikacji.

Dlaczego RPO potrzebuje wzmocnienia KMP?

W Polsce jest ok. 1800 miejsc pozbawienia wolności m.in.: domy pomocy społecznej, szpitale psychiatryczne, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, policyjne izby dziecka, więzienia. Sprawdzanie, czy prawa osób tam przebywających nie są łamane, wynika z międzynarodowych zobowiązań naszego kraju. Dziś Rzecznik jest w stanie skontrolować tylko 120 miejsc odosobnienia rocznie. A więc statystycznie jedną instytucję da się sprawdzić co 18 lat. Nie spełnia to obowiązujących nas standardów międzynarodowych i RPO stopniowo stara się zmieniać tę sytuację.

Czy Biuro RPO będzie w stanie realizować swoje funkcje przy tak obniżonym budżecie?

Biuro RPO w każdych warunkach będzie starało się realizować misję służenia obywatelom i utrzymać poziom świadczonych na ich rzecz usług. Jednak istotne obniżenie budżetu stwarza zagrożenia, których konsekwencje są trudne do przewidzenia. Np. ilu prawników odejdzie z Biura? Czy i jakie będą skutki braku remontów zleconych przez Państwową Inspekcję Pracy? 

Dlaczego niezależność finansowa jest tak istotna dla instytucji takiej jak Rzecznik Praw Obywatelskich?

Zgodnie ze standardami międzynarodowymi krajowe instytucje ochrony praw człowieka muszą mieć zapewnioną niezależność i możliwość działania – co mierzy się także niezależnością finansową. Inaczej prawa obywateli, które gwarantować ma RPO, mogą pozostać iluzoryczne.

W prawie międzynarodowym swoistą konstytucją dla krajowych instytucji ochrony praw człowieka są tzw. Zasady Paryskie przyjęte 29 grudnia 1993 r. rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ (nr 48/134). Wskazują one na standardy minimalne, które muszą być przestrzegane, by zapewniona była niezależność i bezstronność instytucji takich jak RPO. Podkreślają m.in. konieczność zagwarantowania szerokiego mandatu do działania, niezależności od władzy wykonawczej, zagwarantowania adekwatnych środków i uprawnień do prowadzenia spraw.

Czy decyzję Sejmu obniżającą budżet Rzecznika można jeszcze zmienić?

Tak. Budżetem będzie zajmował się jeszcze Senat i tam można zaproponować zmiany, które ponownie musi zatwierdzić Sejm.