Państwo bez tortur – kampania społeczna Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur - Rzecznik Praw Obywatelskich

• W latach 2008–2017 polskie sądy skazały 48 policjantów w sprawach dotyczących wymuszenia zeznań (przestępstwa z art. 246 Kodeksu karnego).
• Co kryje się za tymi liczbami? M.in. bicie - po całym ciele – najczęściej pałką w pięty, rażenie paralizatorem, także w okolicach miejsc intymnych, zakładanie worka foliowego na głowę i duszenie, zmuszanie do przebywania w powodującej ból pozycji, ściskanie jąder, chwytanie za członka oraz doprowadzenie do poddania się innej czynności seksualnej.
• Niestety obowiązujące regulacje prawne uniemożliwią kwalifikację takich czynów jako tortury.
• Jak temu przeciwdziałać? Zmieniając nasz stosunek do przemocy.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur BRPO wraz z partnerami -  Naczelną Radą Adwokacką, Krajową Izbą Radców Prawnych, Radą Europy, ODIHR OBWE, Stowarzyszenie Zapobiegania Torturom (Association for the Prevention of Torture) oraz Kantar Millward Brown – prowadzi  kampanię społeczną pod hasłem „Państwo bez tortur”.

Doświadczenie KMPT zdobyte podczas ponad 1000 wizytacji w miejscach pozbawienia wolności pokazuje, że problem stosowania tortur lub innych form okrutnego i poniżającego traktowania jest w Polsce nadal aktualny (w 2018 r. obchodziliśmy 10-lecie istnienia w Polsce Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur).

Z badania „Tortury – opinie Polaków” wynika, że

• aż 71 % badanych uważa, że w Polsce po 1989 r. stosowane były tortury
• aż 86 % ankietowanych uważa, że problemowi wykorzystywania tortur przez instytucje państwowe powinno poświęcać się więcej miejsca w przestrzeni publicznej (Kantar Millward Brown, badanie w październiku 2018 r. z inicjatyw Rzecznika Praw Obywatelskich, 1006-osobowa próba w wieku 18-75 lat metodą wspomaganych komputerowo wywiadów indywidulanych (face).

Głównym założeniem kampanii jest pogłębienie świadomości społecznej na temat tego, czym są tortury i kto może stać się ich ofiarą. Z doświadczenia KMPT wynika bowiem, że najczęściej ofiarami tortur są osoby o niewielkiej świadomości społecznej, bardzo często niepełnoletni, ale także osoby z niepełnosprawnościami.

Aż 41 % badanych uważa, że stosowanie tortur może być uzasadnione w szczególnych przypadkach! O tym, jak niezwykle krzywdząca jest to postawa, najdobitniej świadczy sprawa niesłusznie skazanego Tomasza Komendy, który jak sam kilkukrotnie wskazywał, przyznał się do zbrodni, której nie popełnił, bo był bity przez policjantów podczas przesłuchania. Tymczasem każdy członek społeczeństwa powinien czuć się bezpiecznie w kontaktach z organami ścigania, nawet jeśli jest podejrzany o popełnienie przestępstwa. Nie powinien obawiać się, że powtórzy się historia Igora Stachowiaka, który zmarł po tym, jak policjanci kilkukrotnie razili go paralizatorem w komisariacie.

W ramach kampanii chcielibyśmy podjąć dyskusję dotyczącą konieczności wprowadzenia w Polsce regulacji prawnych stanowiących skuteczne gwarancje ochrony przed torturami.

Kampania ma również uświadomić osoby przebywające w miejscach detencji i ich bliskich, czym są tortury i jak na nie reagować. Osoby bliskie często jako pierwsze mają szansę otrzymać informację od zatrzymanego, że został potraktowany w niewłaściwy sposób, a następnie zgłosić tę sprawę organom ścigania.

Adresatami kampanii są także przedstawiciele zawodów zaufania publicznego (adwokaci, radcowie prawni, lekarze, psychologowie itd.), którzy w swojej pracy mogą się zetknąć z potencjalnymi ofiarami tortur. Rolą lekarza i psychologa jest także identyfikacja ofiary tortur oraz odpowiednie udokumentowanie jej obrażeń.

Kampanię kierujemy także do funkcjonariuszy służb mundurowych i pracowników miejsc detencji. Niezbędne jest bowiem ich stałe doskonalenie zawodowe w kierunku poszanowania praw człowieka i zapobiegania torturom. KMPT zachęca też władze do aktywnej działalności edukacyjnej i budowania kultury sprzeciwu wobec przemocy, która powinna być postrzegana jako niedopuszczalny brak profesjonalizmu, rzutujący na wizerunek całej służby.

Wierzymy, że tylko podejmując wspólne działania możemy wpłynąć na zmianę społecznego podejścia do problemu tortur. Kluczowe jest podniesienie  świadomości obywateli na temat przysługujących im praw, a także podjęcie dialogu z przedstawicielami władzy mającego na celu wypracowanie najskuteczniejszych gwarancji prawnych chroniących przed złym traktowaniem ze strony przedstawicieli państwa.

30 lat temu Polacy jasno dali do zrozumienia, że pragną żyć w wolnym, niezależnym kraju. Teraz czas by głośno powiedzieli: „Nie dla tortur”, by w końcu poczuli się bezpieczni, by bez wahania mogli powiedzieć, że Polska to Państwo bez tortur.