Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kuratorium oświaty podjęło działania wyjaśniające wobec nauczyciela liceum - po tym, jak omawiał z uczniami ich ewentualny udział w protestach społecznych, apelując o rozwagę i bezpieczne zachowanie
• Nauczyciele nie mogą obawiać się poruszania z młodymi ludźmi tematów trudnych lub kontrowersyjnych, kiedy wyrażają oni taką potrzebę
• A celem systemu oświaty jest m.in. kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych i propagowaniem aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym

Rzecznik Praw Obywatelskich podjął sprawę nauczyciela historii z jednego z liceów. Jak podały media, do Ministerstwa Edukacji Narodowej wpłynęła skarga rodziców, w związku z czym Kuratorium Oświaty wszczęło postępowanie.  Nauczyciel został posądzony o to, że naraził życie i zdrowie uczniów w trakcie pandemii, zachęcając ich do udziału w akcji protestacyjnej organizowanej przez ruchy społeczne.

Z relacji nauczyciela wynika zaś, że omawiał on z uczniami ich ewentualny udział w protestach, apelując o rozwagę i bezpieczne zachowanie. Nauczyciel odbiera działania MEN i Kuratorium jako próbę zastraszenia jego i innych nauczycieli.

Wcześniej dyrektorzy szkół, nauczyciele i rodzice otrzymali od tego Kuratora Oświaty dwa listy odnoszące się do protestów ulicznych przeciwko decyzji Trybunału Konstytucyjnego ws. aborcji.  W pierwszym przedstawiono opinię, że ”niedopuszczalne i zabronione prawem są wszelkie próby wykorzystywania uczniów do działań o charakterze politycznym oraz indoktrynacji ideologicznej. Każda próba wpływania na poglądy uczniów i wychowanków przez nauczycieli jest nadużyciem i łamaniem obowiązującego prawa (…) Spotka się to każdorazowo z reakcją ze strony Kuratora Oświaty. Nie wolno nam zgodzić się na podsycanie do totalnej negacji oraz deprecjonowania Wartości”.

W wypowiedzi dla mediów Kurator stwierdził, że listy miały na celu przypomnienie przepisów, że szkoła/placówka oświatowa jest miejscem apolitycznym, czego muszą przestrzegać nauczyciele i dyrektorzy szkół. Kurator wskazał na możliwość postawienia zarzutu uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 oraz poniesienia odpowiedzialności dyscyplinarnej zgodnie z Kartą Nauczyciela.

Rzecznik przyjmuje ze zrozumieniem troskę, jaką kuratorzy oświaty wyrażają wobec zdrowia i bezpieczeństwa protestujących w czasie epidemii. Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniem, że „każda próba wpływania na poglądy uczniów i wychowanków przez nauczycieli jest nadużyciem i łamaniem obowiązującego prawa”. Oznaczałoby to bowiem także brak możliwości dyskutowania z poglądami i zachowaniami uczniów sprzecznymi z zasadami wymienionymi w preambule Prawa oświatowego: solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.

Nauczyciele niewątpliwie powinni przestrzegać przepisów prawa. Muszą jednakże mieć zapewnioną pewną autonomię i nie mogą obawiać się poruszania z dziećmi i młodzieżą tematów trudnych lub kontrowersyjnych, kiedy wyrażają oni taką potrzebę. W szczególności dotyczy to lekcji historii i wiedzy o społeczeństwie. Jest to związane z celami systemu oświaty, w szczególności z kształtowaniem u uczniów postaw prospołecznych i propagowaniem aktywnego uczestnictwa uczniów w życiu społecznym.

Dlatego też RPO prosi Kuratora, aby wszelkie wezwania do dyrektorów szkół, nauczycieli i uczniów brały pod uwagę zagwarantowane w Konstytucji wolności i prawa obywatelskie, takie jak wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, wolność sumienia, wolność poruszania się, wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich oraz wolność zrzeszania się.

Wątpliwości Rzecznika budzi także sygnalizowane gromadzenie przez kuratorów oświaty i MEN informacji na temat zachowania nauczycieli i uczniów w ich czasie wolnym. Może to naruszać ich prawa do życia prywatnego i prawa do ochrony danych osobowych.

RPO prosi Kuratora o wyjaśnienia. Chce też wiedzieć, czy przekazał MEN jakiekolwiek dane dotyczące uczniów, nauczycieli i dyrektorów szkół, którzy brali udział w manifestacjach lub w inny sposób okazywali swoje poparcie dla sprawy.

VII.564.117.2020