Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, które dotyczy uchwał Sejmu RP z 2 grudnia 2015 r. w sprawie wyboru sędziów TK. Zdaniem RPO, są one niezgodne z Konstytucją oraz z ustawą o Trybunale Konstytucyjnym.  Ścisłe relacje zachodzące pomiędzy niezależnością Trybunału Konstytucyjnego oraz niezawisłością jego sędziów i ochroną praw człowieka uzasadniają udział Rzecznika w postępowaniu zainicjowanym wnioskiem grupy posłów.

Zdaniem RPO uchwały Sejmu RP z dnia 2 grudnia 2015 r. wywierają skutki prawne znacznie wykraczające poza podstawową sferę wynikającą z aktu wyboru na sędziego Trybunału. Rzecznik zwraca uwagę na fakt, że w dniu podejmowania kwestionowanych uchwał wszystkie stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego pozostawały obsadzone. Sejm, podejmując te uchwały, w istocie rozszerzył konstytucyjnie ustalony skład Trybunału Konstytucyjnego. Wkroczył zatem w materię mającą z zasady normatywny charakter, w sposób niedopuszczalny, a ponadto w formie nieprzewidzianej przez prawo, powiększając skład Trybunału do 20 sędziów.

Będące przedmiotem wniosku uchwały z dnia 2 grudnia 2015 r. godzą w zasadę niezawisłości sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wynikającą z Konstytucji RP. Uchwała sejmowa nie może bowiem wkraczać w sprawowanie urzędu przez wybranego już sędziego Trybunału. Tymczasem kwestionowane uchwały zmierzają wprost do odsunięcia  (w sposób trwały) sędziów wybranych w dniu 8 października 2015 r. od sprawowania urzędu sędziego TK.

Rzecznik podziela zarzut wnioskodawców o naruszeniu przez omawiane uchwały konstytucyjnej zasady praworządności, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zakwestionowane uchwały naruszają także wynikającą z Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego. W istocie bowiem nie respektują zasady nadrzędności Konstytucji. Zasadzie tej, tak jak każdy organ państwowy, podporządkowany jest również Sejm. Jego kompetencje mogą być wyłącznie realizowane w granicach określonych przez Konstytucję.

W ocenie Rzecznika, w przypadku, gdyby Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowane uchwały są wyłącznie aktami stosowania prawa, wówczas powinny one zostać ocenione przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie legalności uchwał podjętych przez Sejm w dniu 2 grudnia 2015 r. jest konieczne również i z tego powodu, że każdy uczestnik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym musi mieć pewność, iż osoba zasiadająca w składzie orzekającym jest sędzią Trybunału Konstytucyjnego. Brak takiej pewności skłoni uczestników postępowania do składania w jego trakcie wniosków o wyłączenie danej osoby od orzekania jako osoby nieuprawnionej do orzekania.