Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wychowankowie Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych powinni mieć możliwość kontynuowania po osiągnięciu pełnoletności nauki w szkole wchodzącej w skład ośrodka  – uważa Rzecznik Praw Obywatelskich
• Dziś kontynuowanie edukacji w MOW po 18. roku życia dłużej niż do zakończenia roku szkolnego jest bardzo utrudnione
• Sprawa ma znaczenie z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do nauki - podkreśla Adam Bodnar, który wystąpił w tej sprawie do Minister Edukacji Narodowej

Podczas jednego ze spotkań regionalnych RPO dowiedział się o problemie niektórych wychowanków MOW po ukończeniu 18. roku życia. Część z nich wyraża bowiem chęć dalszej nauki i ukończenia edukacji w szkole wchodzącej w skład ośrodka. Dla wielu wychowanków jest to jedyna realna możliwość kontynuowania kształcenia, które jest kluczowym elementem ich resocjalizacji i stanowi gwarancję późniejszego funkcjonowania w społeczeństwie.

Zgodnie z ustawą o postepowaniu w sprawach nieletnich, jeżeli nieletni ukończy 18 lat przed zakończeniem roku szkolnego, sąd rodzinny może przedłużyć przebywanie w zakładzie wychowawczym na czas do zakończenia roku szkolnego. Oznacza to, że możliwość pozostania w MOW w celu dokończenia edukacji ma charakter ograniczony i nie może być przedłużona do ukończenia danego etapu edukacyjnego np. szkoły gimnazjalnej lub ponadgimnazjalnej - wskazuje Adam Bodnar.

W odpowiedzi na interpelację w tej sprawie MEN wyraziło pogląd, że z nauki w szkole specjalnej wchodzącej w skład MOW mogą korzystać uczniowie niebędący wychowankami MOW, także uczniowie dorośli. Każdy wychowanek MOW, który ukończył 18. rok życia i chciałby kontynuować naukę w szkole wchodzącej w skład ośrodka, może w ocenie MEN nadal być jej uczniem.

Resort zarazem zwrócił uwagę, że w istocie problem nie dotyczy prawnej możliwości kontynuowania nauki w szkole w MOW. Chodzi bowiem o finansowanie z części oświatowej subwencji ogólnej koszów pobytu osób pełnoletnich w ośrodku o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym dla nieletnich oraz możliwości objęcia osób pełnoletnich oddziaływaniami stosowanymi w młodzieżowych ośrodkach.

Problem zasygnalizowany Rzecznikowi dotyczył właśnie objęcia subwencją ogólną ucznia, który po 18. roku życia chciałby dokończyć w MOW edukację gimnazjalną. W praktyce kontynuowanie nauki w MOW po uzyskaniu pełnoletności dłużej niż do zakończenia roku szkolnego jest więc w istotny sposób utrudnione - podkreśla RPO.

Potwierdza to informacja Najwyższej Izby Kontroli  o działalności resocjalizacyjnej MOW. Wskazano w niej, że barierą w procesie resocjalizacji w MOW był brak możliwości kontynuowania rozpoczętego etapu edukacji przez wychowanków, którzy skończyli 18 lat. Według NIK dokończenie trwającego etapu edukacji w MOW jest dla niektórych podstawowym warunkiem kontynuacji nauki i szansą na zdobycie wykształcenia czy podjęcie pracy.

Według RPO sprawa ma szczególne znaczenie z punktu widzenia prawa do nauki wyrażonego w art. 70 Konstytucji RP. Może bowiem dochodzić do faktycznej nierówności między byłymi wychowankami MOW a pozostałymi uczniami w zakresie dostępu do edukacji. Dlatego też istotne jest stworzenie skutecznych mechanizmów prawnych umożliwiających wychowankom MOW kontynuowanie edukacji po osiągnięciu pełnoletności.

Drugi problem wskazany RPO podczas spotkań regionalnych dotyczy wydawania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego. Zgodnie z jednym rozporządzeniem MEN orzeczenia te są wydawane na wniosek rodzica dziecka lub ucznia. Zgodnie z innym rozporządzeniem MEN,  w ośrodku dla każdego nieletniego opracowuje się i realizuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPE-T). Co do zasady dokument ten jest sporządzany na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Niesporządzenie IPE-T utrudnia zindywidualizowane oddziaływanie resocjalizacyjne i terapeutyczne.

NIK zwrócił uwagę na problem, jakim są często utrudnione kontakty placówek z opiekunami prawnymi nieletnich. Dlatego RPO podziela postulat NIK, by uprawnienia w kwestii występowania o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego powierzyć dyrektorowi MOW, do którego nieletni został przyjęty.

Rzecznik zwrócił się do minister Anny Zalewskiej o stanowiska w tych sprawach.

VII.552.1.2018