Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel został skazany za znieważenie na karę pozbawienia wolności
• Tymczasem za takie przestępstwo Kodeks karny przewiduje albo grzywnę, albo karę ograniczenia wolności
• Wobec rażącego naruszenia prawa Rzecznik Praw Obywatelskich złożył na korzyść obywatela kasację do Sądu Najwyższego

Kasacja to jedno z uprawnień RPO, polegające na wnioskowaniu do SN o uchylenie  prawomocnego wyroku. Czasami chodzi o naprawienie błędów sądów, które skazując oskarżonego, naruszają podstawowe zasady procesu karnego. Wtedy Rzecznik interweniuje, bo każdy ma prawo do sprawiedliwego procesu.

Tak właśnie było w tym przypadku. Mężczyzna został oskarżony o kilka przestępstw: znieważenie, naruszenie nietykalności cielesnej, znęcanie się fizycznie lub psychicznie, groźbę karalną oraz zakłócenie miru domowego. W 2018 r. Sąd Rejonowy w W. skazał go za wszystkie te czyny na łączną karę roku pozbawienia wolności.

Za dwa czyny z art. 216 § 1 Kodeksu karnego (znieważenie) - z punktu 1a i 1 c wyroku - sąd wymierzył mu kary jednostkowe po 4 miesiące pozbawienia wolności. Oskarżony nie odwołał się od wyroku, który uprawomocnił się.

Rzecznik w kasacji zarzucił temu orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego. Polegało ono na orzeczeniu przez sąd kary rodzajowo nie przewidzianej w Kodeksie karnym.

Kodeks za czyn z art. 216 § 1 przewiduje albo karę grzywny, albo ograniczenia wolności (która polega na kontrolowanej nieodpłatnej pracy na cele społeczne) . Tymczasem sąd wymierzył nieprzewidzianą w tym artykule karę pozbawienia wolności (potocznie zwaną karą więzienia). Dopuścił się zatem rażącego naruszenia prawa materialnego, mającego oczywisty i istotny wpływ na treść orzeczenia – co jest przesłanką złożenia kasacji.

W 2019 r. Sąd Okręgowy w W. wznowił z urzędu to postępowanie na korzyść skazanego co do czynów z 1 września 2015 r., a opisanych w punktach 1a i 1b z art. 216 § 1 oraz art. 217 § 1 Kk (naruszenie nietykalności cielesnej). Dostrzegając w sprawie tzw. negatywne przesłanki procesowe, sąd uchylił prawomocny wyrok i z powodu przedawnienia karalności postępowanie wobec skazanego umorzył w zakresie punktów 1a i 1b wyroku. Uchylił też orzeczenie o połączeniu jednostkowych kar pozbawienia wolności i zwrócił sprawę sądowi rejonowemu.

Sąd okręgowy nie mógł zaś uchylić wyroku w punkcie 1 c, ponieważ stwierdzone naruszenie prawa nie wypełniało przesłanek z art. 439 § 1 Kodeksu postępowania karnego (określającego zasady uchylania wyroku I instancji przez sąd odwoławczy). Kasacja RPO w sprawie tego punktu wyroku mogła to naprawić - o co do Rzecznika wystąpił sam sąd rejonowy.

Kasacja wnosi zatem, aby SN uchylił wyrok sądu rejonowego także co do jego punktu 1 c i zwrócił mu sprawę również w tym zakresie.

SN uwzględnił kasację – sprawa wraca do sądu (aktualizacja)

21 lipca 2020 r. Sąd Najwyższy w Izbie Karnej (sygn. akt II KK 84/20) uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej kary za czyn z art. 216 § 1 k.k. i w tym zakresie przekazał sprawę sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania. 

Kasacja RPO jest ”oczywiście zasadna”. Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1c zaskarżonego orzeczenia dotknięte jest bowiem  rażącą obrazą art. 216 § 1 k.k., która miała istotny wpływ na jego treść – głosi uzasadnienie SN.

Występek ten jest zagrożony wyłącznie karą grzywny i karą ograniczenia wolności. Za całkowicie bezpodstawne i dokonane z rażącą obrazą tej regulacji należy zatem uznać wymierzenie za ten czyn kary pozbawienia wolności. A tak właśnie postąpił sąd rejonowy.

Nie mogło być zatem jakichkolwiek wątpliwości, że w powyższej części wyrok sądu dotknięty jest uchybieniem, o którym mowa w art. 523 § 1 k.p.k.

W tym stanie rzeczy w pełni uzasadnione było zarówno rozpoznanie kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich na posiedzeniu przeprowadzonym w trybie art. 535 § 5 k.p.k., jak i uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze wymierzonej za czyn z art. 216 § 1 k.k. przypisany w punkcie 1c i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi rejonowemu.

W ponownym postępowaniu sąd - respektując reguły wynikające z treści przepisów art. 442 k.p.k. oraz art. 443 k.p.k. - rozważy kwestię właściwego wymiaru kary za czyn przypisany skazanemu w punkcie 1c zaskarżonego wyroku, a następnie wyda orzeczenie, które będzie urzeczywistniało standard sprawiedliwości materialnej i proceduralnej – podkreślił SN.

II.511.162.2020