Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalającego skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w zakresie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2018-07-23.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalającego skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w zakresie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nie zgodził się ze stanowiskiem wyrażonym w sprawie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, gdyż wyrok ten został wydany z naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r. oraz art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b w zw. z art. 27 ust. 5 u.o.ś.r., które skutkowało uznaniem, że skarżący, wieloletni opiekun niepełnosprawnej matki, nie spełnia przesłanek do przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na pobieranie zasiłku dla opiekuna. Biorąc pod uwagę całokształt sprawy, która w istocie sprowadza się do ustalenia prawa skarżącego do świadczenia pielęgnacyjnego od października 2016 r., tj. od miesiąca, w którym złożył wniosek o przyznanie świadczenia, zdaniem Rzecznika, oczekiwanie opiekuna uzyskania świadczenia dużo wyższego niż dotychczas pobierane po wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 38/13 jest w pełni uzasadnione.
W opinii Rzecznika Sąd rozstrzygając o prawie skarżącego do świadczenia pielęgnacyjnego winien dokonać prokonstytucyjnej wykładni przepisów u.o.ś.r. i procedować w oparciu o odpowiadające gwarancjom konstytucyjnym normy prawne. Za uznaniem zasadności powyższej tezy w sytuacji prawnej przedmiotowej sprawy przemawiają również istotne argumenty funkcjonalne. W przypadku skarżącego można mówić o ekspektatywie nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, skoro spełnia wszelkie przesłanki wymagane ustawą, a jedyną przeszkodę stanowi wcześniejsze uzyskanie prawa do zasiłku dla opiekuna i występujący zbieg prawa do świadczeń.
Ponadto, Rzecznik wskazał, iż uwadze Sądu całkowicie umknęło, że wyłączenie możliwości pobierania dwóch świadczeń opiekuńczych, określone w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r., implikuje przy zbiegu uprawnień, zgodnie z art. 27 ust. 5 u.o.ś.r., prawo skarżącego do wyboru korzystniejszego świadczenia. W ocenie Rzecznika organy administracji w niniejszej sprawie działały w oderwaniu od podstawowych zasad postępowania administracyjnego, to jest zasad prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa. W sprawie będącej przedmiotem zaskarżenia organy realizując obowiązek wynikający z art. 9 k.p.a. winny były umożliwić skarżącemu skuteczne dokonanie wyboru korzystniejszego świadczenia zgodnie z treścią art. 27 ust. 5 u.o.ś.r., gdyż deklaracja skarżącego o rezygnacji z zasiłku dla opiekuna od momentu uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego była jednoznacznie zgłoszona już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może stanowić podstawy do odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, której wcześniej prawo to odebrano regulacją niekonstytucyjną, „przymuszając” niejako do ubiegania się o świadczenie mniej korzystne (zasiłek dla opiekuna), a którego uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do uzyskiwania świadczenia poprzedniego (świadczenia pielęgnacyjnego). Fakt uzyskiwania przez skarżącego zasiłku dla opiekuna nie może być zatem w okolicznościach niniejszej sprawy przeszkodą do przyznania wnioskodawcy świadczenia pielęgnacyjnego w stosunku do tej samej osoby podopiecznej. W sytuacji zbiegu po stronie tego samego podmiotu uprawień do obydwu tych świadczeń znajduje bowiem zastosowanie przepis art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Stwierdzając, że przyznanie skarżącemu zasiłku dla opiekuna jest negatywną przesłanką, której wystąpienie stanowi podstawę do odmowy przyznania skarżącemu świadczenia pielęgnacyjnego, Sąd I instancji uznał inne argumenty podnoszone w skardze za pozbawione znaczenia w przedmiotowej sprawie, a odnoszenie się do nich za „irrelewantne i przedwczesne”. W ten sposób, zdaniem NSA, Sąd błędnie zastosował w sprawie jedynie wykładnię językową przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b tej ustawy, z pominięciem wyników wykładni systemowej i funkcjonalnej. Tymczasem właściwa wykładnia tego przepisu wymagała uwzględnienia treści art. 27 ust. 5 tejże ustawy, jak i funkcji obydwu tych przepisów. Ponadto względy celowościowe nakazywały wziąć pod uwagę fakt częściowej niekonstytucyjności przepisu art. 17 ust. Ib ustawy o świadczeniach rodzinnych, a także skutki niekonstytucyjności regulacji prawnej, która wcześniej, z dniem 1 lipca 2013 r., pozbawiła świadczenia pielęgnacyjnego osoby, które nabyły do niego prawo przed wprowadzeniem bardziej restrykcyjnych przepisów.