Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie potrzeby zmiany brzmienia art. 230 § 1 Kodeksu karnego z dnia 2021-03-22.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie potrzeby zmiany brzmienia art. 230 § 1 Kodeksu karnego.
W kręgu zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka prawidłowego ukształtowania norm prawa karnego, w tym dochowania przez te normy standardów konstytucyjnych. W ocenie Rzecznika zasadne jest wprowadzenie zmian w art. 230 § 1 k.k. (i odpowiednio art. 230a § 1 k.k.), gdyż na podstawie analizy dotychczas nagromadzonej literatury przedmiotu oraz wypowiedzi doktryny prawa karnego, celowe staje się pytanie, czy ustawodawca w art. 230 § 1 k.k. oraz w art. 230a § 1 k.k. nie określił zbyt szerokiego pola kryminalizacji, w tym, czy zachowane zostały w tym względzie wymogi zasady proporcjonalności wynikające z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rekonstrukcja zakazu leżącego u podstaw art. 230 § 1 k.k. (oraz odpowiednio w art. 230a § 1 k.k.) wskazuje bowiem jednoznacznie, że bezprawnym jest m.in. powoływanie się na wpływy w jakiejkolwiek organizacji krajowej i podejmowanie się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę.
Rzecznik wskazał także, że w doktrynie prawa karnego zwraca się uwagę, iż przedmiotem ochrony art. 230 § 1 k.k. (przestępstwo biernej płatnej protekcji) jest działalność instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej i krajowej, a także zagranicznej jednostki organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, ich prawidłowe i bezinteresowne funkcjonowanie. Wskazuje się, że przedmiotem ochrony nie jest zatem prawidłowe działanie krajowej jednostki organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi.
Z językowego punktu widzenia brak jest obecnie podstaw do wykładani art. 230 § 1 k.k. w ten sposób, że znajduje się w nim tylko znamię "jednostki organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi", która nie jest jednocześnie ani "instytucją państwową", ani "instytucją samorządową", ani "organizacją krajową" oraz brak jest podstaw do wykładani art. 230 § 1 k.k. w ten sposób, że nie znajduje się w nim znamię "organizacji krajowej" w szerszym zakresie niż tylko zakreślony terminem "jednostki organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi".
Wobec powyższego Rzecznik poddał pod rozwagę zainicjowanie przez resort sprawiedliwości procesu legislacyjnego w przedmiocie zmiany art. 230 § 1 k.k. poprzez przesunięcie spójnika "albo" znajdującego się w zwrocie "międzynarodowej albo krajowej" przed termin "zagranicznej" oraz jednoczesne przesunięcie spójnika "lub" i przyimka "w" przed termin "krajowej". Przepis art. 230 § 1 k.k. otrzymałby wówczas brzmienie: "Kto, powołując się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej lub w krajowej albo zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi albo wywołując przekonanie innej osoby lub utwierdzając ją w przekonaniu o istnieniu takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8". Wówczas powoływanie się na wpływy nie w każdej organizacji krajowej, lecz jedynie krajowej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi dawałoby podstawę do przypisywania odpowiedzialności karnej.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia stosownej inicjatywy ustawodawczej i poinformowanie o stanowisku zajętym w tej materii.