Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Najwyższym w zakresie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego dotyczącego braku możliwości zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz osoby prawnej, której dobro osobiste zostało naruszone z dnia 2023-08-17.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Najwyższym w zakresie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego dotyczącego braku możliwości zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz osoby prawnej, której dobro osobiste zostało naruszone.
W związku z informacją Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2023 r. o wpłynięciu zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. akt III CZP 22/23, przedstawionego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 8 marca 2023 r. o sygn. akt I Aga 196/22, działając na podstawie art. 14 pkt 4 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (dalej jako: ustawa o RPO) Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Sądem Najwyższym - w zakresie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego - i przedstawił następujące stanowisko: "Osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.".
Jednocześnie Rzecznik wniósł o wydanie uchwały, w które jednoznacznie Sąd Najwyższy wykluczy możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem jej dób osobistych.
RPO wskazał, że osoba prawna jako fikcyjny twór prawa, nie może, tak jak osoba fizyczna, przeżywać i doznawać cierpienia, smutku czy bólu. Na przestrzeni lat w różny sposób próbowano tłumaczyć czym jest osoba prawna. Właściwe i niekwestionowane przez sądy i autorów jest stanowisko o niemożliwości odczuwania przez te "figury prawne" uczuć, czy to w postaci smutku, przygnębienia, czy też radości. Słuszne jest także stanowisko Sądu pytającego, że konstrukcja ta nie może być mylona z jej "substratem osobowym", takim jak akcjonariusze, udziałowcy, czy nawet osoby wchodzące w skład piastuna organu.
Zgodnie z treścią art. 448 k.c. zadośćuczynienie przysługuje za doznaną krzywdę. A zatem warunkiem sine qua non dla istnienia roszczenia o zadośćuczynienie jest wystąpienie krzywdy. Brak tego elementu oznacza brak podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia. Krzywda jest przykładem szkody niemajątkowej, która dotyka sfery ujemnych przeżyć człowieka, polegając na cierpieniach fizycznych i psychicznych; jedyną formą jej naprawienia jest zadośćuczynienie, wyrażone w kwocie pieniężnej stanowiącej swoistą zapłatę za ból i cierpienie. Mając na uwadze uwagi uczynione powyżej RPO zauważył, że nie ma możliwości odniesienia tej instytucji, bezpośrednio związanej z istotą ludzką do tworu organizacyjnoprawnego, jakim jest osoba prawna.