Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Zdrowia oraz Minister Edukacji w sprawie ubóstwa menstruacyjnego.

Menstruacja jest naturalnym elementem życia, którego znaczenie w perspektywie zdrowia, w tym zdrowia publicznego, wzrasta na przestrzeni lat. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w podejściu władz publicznych do tego zagadnienia, przede wszystkim - w kwalifikacji menstruacji jako problemu zdrowotnego o wymiarze fizycznym, psychologicznym i społecznym, na który należy zwrócić uwagę z perspektywy biegu życia - od okresu przed pierwszą miesiączką do okresu po menopauzie. Po drugie, w uznaniu, że zdrowie menstruacyjne wymaga, by osoby miesiączkujące miały dostęp do informacji i edukacji na ten temat oraz do potrzebnych im produktów menstruacyjnych oraz bezpiecznych i godnych miejsc do zmiany i utylizacji środków higienicznych, w razie potrzeby zaś - do kompetentnej i empatycznej pomocy medycznej i opieki zdrowotnej. Po trzecie wreszcie, niezbędne jest alokowanie odpowiedniej kwoty na realizację wskazanych wyżej działań oraz monitorowanie ich skuteczności, a w razie konieczności - dostosowanie ich do zidentyfikowanych potrzeb.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że problemy ze zdrowiem i higieną menstruacyjną od lat są bardzo rzadko dostrzegane. Brakuje bowiem jednolitych badań, a w związku z tym danych, na temat ich rzeczywistej skali. Jeśli chodzi o sytuację w Polsce, to osoby menstruujące wskazują na brak pieniędzy na zakup środków higienicznych. Kobiety ze środowisk borykających się z trudnościami finansowymi często rezygnują z zakupu środków higienicznych na rzecz innych domowych wydatków. Podkreślenia wymaga ryzyko powikłań zdrowotnych wykluczenia menstruacyjnego, zarówno w zakresie zdrowia fizycznego (infekcje upośledzające płodność czy endometrioza), jak i psychicznego (np. piętno i uczucie wstydu związane z próbą ukrycia okresu). Daleko idące konsekwencje zdrowotne mogą mieć także nieprawdziwe twierdzenia i stereotypy, wiążące się z menstruacją, występujące także wśród osób miesiączkujących. Wskazuje to na pilną potrzebę zwiększenia wiedzy kobiet i dziewcząt, ale także świadomości ogółu społeczeństwa w przedmiocie menstruacji, narzędziem czego mogłaby być rzetelna edukacja seksualna.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o rozważenie zagwarantowania dostępności bezpłatnych środków higieny osobistej oraz miejsc gwarantujących komfort skorzystania z nich i utylizacji w podmiotach leczniczych objętych kompetencją kontrolną Minister Zdrowia.

Natomiast do Minister Edukacji RPO zwrócił się o rozważenie podjęcia działań, w szczególności legislacyjnych, zwiększających dostępność środków higienicznych oraz zapewniających odpowiednie warunki ich zmiany i utylizacji w placówkach edukacyjnych, wzmacniających społeczną świadomość procesu miesiączkowania oraz przyczyniających się do budowania środowiska oświatowego wspierającego osoby miesiączkujące.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 30 kwietnia 2024 r. przypomniał, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, pacjentowi, w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń w trybie stacjonarnym i całodobowym (m.in. w szpitalach) obok świadczeń zdrowotnych, świadczeniodawca obowiązany jest zapewnić także świadczenia towarzyszące, tj. zakwaterowanie i wyżywienie, oraz świadczenia zdrowotne rzeczowe, tj. leki i wyroby medyczne (środki pomocnicze). Podmiot udzielający takich świadczeń odpowiada zatem nie tylko za wykonanie niezbędnych procedur medycznych, lecz także - w szczególności w sytuacjach nagłych i pilnych hospitalizacji - za zapewnienie pacjentom podstawowych środków higienicznych i służących do pielęgnacji. O ile więc pacjent nie zaopatrzył się sam w takie przedmioty, szpital obowiązany je zapewnić. Dotyczy to także jednorazowych artykułów menstruacyjnych, takich jak np. podpaski, tampony, mimo iż zgodnie z ustawą o wyrobach medycznych środki menstruacyjne nie są wyrobami medycznymi i na chwilę obecną nie przewiduje się świadczenia polegającego na zaopatrzeniu pacjentów w środki menstruacyjne podczas pobytu w szpitalu. Jednocześnie Minister Zdrowia wysłał komunikat do świadczeniodawców posiadających umowę z NFZ o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w trybie stacjonarnym i całodobowym (w szpitalach). Komunikat ma na celu przypomnienie świadczeniodawcom ww. informacji dotyczących praw pacjenta w zapewnieniu odpowiednich środków higieny, w tym środków menstruacyjnych.