Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie nierównego ukształtowania sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oddających krew z dnia 2024-03-14.

Adresat:
Minister Zdrowia
Sygnatura:
XI.815.43.2021
Data sprawy:
2024-03-14
Rodzaj sprawy:
wniosek o podjęcie inicjatywy prawodawczej (WGI)
Nazwa zepołu:
Zespół do spraw Równego Traktowania
Wynik sprawy:
częściowo pozytywnie ze względu na częściowe uwzgl. wystąpienia RPO
Opis sprawy:

Wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie nierównego ukształtowania sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oddających krew.

Jak wynika z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi, mężczyźni w ciągu roku mogą oddać 2700 ml krwi, a kobiety - 1800 ml. Takie zróżnicowanie prowadzi do sytuacji, w której na oddanie tej samej, co mężczyźni ilości krwi, przekraczającej 1800 ml, kobiety potrzebują więcej czasu przy założeniu oddawania krwi w maksymalnej ilości i w maksymalnej rocznej częstotliwości.

Jakkolwiek trudno dyskutować ze wskazanymi w przepisach limitami odnoszącymi się do maksymalnej ilości krwi, którą kobiety i mężczyźni mogą oddać w ciągu roku, to nie sposób nie zauważyć, że od objętości pobranej krwi przepisy uzależniają przyznanie określonych ulg, uprawnień i odznaczeń, w tym odznaki "Honorowy Dawca Krwi - Zasłużony dla Zdrowia Narodu". Tym samym, kobieta - zakładając że będzie oddawała krew w maksymalnej objętości i maksymalnej rocznej częstotliwości - zawsze w stosunku do mężczyzny działającego w taki sam sposób, nabędzie prawo do tych ulg i przywilejów później.

RPO podkreślił, że z perspektywy zasady równości kwestią, która może budzić wątpliwości nie jest zróżnicowane traktowanie w zakresie częstotliwości pobrań krwi od kobiet i mężczyzn w skali roku, które może być uzasadnione różnicami fizjologicznymi między płciami, co w swej odpowiedzi potwierdził Minister Zdrowia. Za naruszające zasadę równości uznać należy, spowodowane takim zróżnicowaniem, gorsze traktowanie kobiet w porównaniu do mężczyzn w sytuacji, w której ta sama ilość krwi, przekraczająca 1800 ml, jest stosowana jako kryterium upoważniające osoby oddające krew do skorzystania z określonych uprawnień albo nadania im określonych przywilejów.

W ocenie Rzecznika przepis art. 7 ust. 1 ustawy o publicznej służbie krwi w związku z przepisami rozporządzenia w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi prowadzi do zaistnienia dyskryminacji pośredniej. Przyjęte obiektywne kryterium ilości oddanej krwi - takiej samej dla obu płci, ze względu na wskazaną limitację w częstotliwości rocznej donacji krwi przez kobiety i mężczyzn - stawia kobiety w gorszym położeniu od mężczyzn, generuje bowiem nieproporcjonalnie dłuższy okres donacji potrzebny, by uzyskały one związane z tym kryterium uprawnienie do orderów i odznaczeń oraz odznaki "Honorowy Dawca Krwi - Zasłużony dla Zdrowia Narodu". Podobna nieproporcjonalność w porównaniu do zróżnicowania limitów oddania krwi w ciągu roku przez kobiety i mężczyzn zachodzi także na gruncie niektórych tych przepisów u.p.s.k., które wprowadzają zróżnicowanie dla kobiet i mężczyzn w ilości krwi upoważniające osoby oddające krew do skorzystania z określonych uprawnień albo nadania im określonych przywilejów.

Jednocześnie, podzielając stanowisko Ministra Zdrowia, że krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność, a świadomość uratowania komuś życia jest jedną z najistotniejszych wartości honorowego krwiodawstwa, Rzecznik wskazał, że wszystkie osoby decydujące się na oddanie krwi powinny mieć prawo do wiążących się z tym uprawnień i przywilejów, niezależnie od płci i innych charakteryzujących je cech, jak podstawa czy forma realizacji aktywności zawodowej. Decyzja organów władzy publicznej, przybierająca postać przepisu prawa powszechnie obowiązującego czy prawa miejscowego, powinna zatem w każdych okolicznościach realizować konstytucyjny standard równości. Tymczasem z wniosków wpływających do Biura RPO wynika, że osoby prowadzące własną działalność gospodarczą będące krwiodawcami nie mogą korzystać z uprawnień - takich samych lub podobnych - przysługujących krwiodawcom, będącym osobami zatrudnionymi w ramach stosunku pracy.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o rozważenie wyrównania sytuacji kobiet i mężczyzn w zakresie nabywania tytułu Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi i związanych z nim przywilejów.

 
Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:


Data odpowiedzi:
2024-04-30
Opis odpowiedzi:
Minister Zdrowia w piśmie z 30 kwietnia 2024 r. wyjaśniła, że prowadzone prace legislacyjne były procedowane do etapu uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych. Jednakże, w związku z zakończeniem kadencji i powołaniem nowej Rady Ministrów oraz obowiązującą zasadą dyskontynuacji, prace legislacyjne dotyczące ww. projektu nie są kontynuowane. Podjęcie prac legislacyjnych w zakresie merytorycznym, który był ujęty w ww. projekcie, wymagać będzie przeprowadzenia ponownej analizy regulowanego obszaru, w tym kwestii dotyczących przyznania określonych ulg, uprawnień i odznaczeń, w tym odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Analizie zostanie poddana również kwestia kryteriów dotyczących ilości oddanej krwi dla kobiet i mężczyzn, w zakresie proporcji co do różnicy częstotliwości jej oddawania, wynikającej z rozporządzenia w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi, w celu zrównania okresu donacji jako kryterium nabycia określonych uprawnień czy przywilejów.