Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel został obwiniony o wykroczenie, bo w autobusie miejskim nie założył kagańca swojemu psu
• Sąd ukarał go za to 400-złotową grzywną, ale uczynił to niezgodnie z  wymogami uchwały Rady Miasta co do przepisów obowiązujących w  transporcie zbiorowym
• Tym samym czyn obywatela nie wyczerpywał znamion wykroczenia z  art. 54 Kodeksu wykroczeń
• AKTUALIZACJA:  Sąd Najwyższy 19 października 2023 r.  uchylił zaskarżony wyrok i uniewinnił obywatela (sygn. akt II KK 249/23)

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację na korzyść obywatela do Sądu Najwyższego od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego z 2019 r.

Historia sprawy

Obywatel został obwiniony o to, że w 2017 r. w autobusie miejskim  wykroczył przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym obowiązującym w lokalnym transporcie drogowym, określonym w Uchwale Rady miasta w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w lokalnym transporcie zbiorowym. Podróżując z psem, nie dopełnił bowiem obowiązku nałożenia zwierzęciu kagańca.

Zakwalifikowano to jako wykroczenie z art. 54 Kodeksu wykroczeń w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 Uchwały Rady w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w lokalnym transporcie zbiorowym.

W 2019 r. Sąd Rejonowy uznał obwinionego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu. Wymierzył mu karę 400 zł grzywny. Obciążył go też kosztami sprawy.

Wyrok nie został zaskarżony, wobec czego uprawomocnił się.

Wniosek kasacji RPO

RPO zaskarżył to orzeczenie na korzyść ukaranego. Wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego, tj. art. 54 k.w. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 Uchwały Rady miasta. Polegało to na jego niewłaściwym zastosowaniu w sytuacji, gdy czyn przypisany ukaranemu nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia.

Rzecznik wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego z  2019 r. i uniewinnienie ukaranego

Argumentacja RPO

Orzeczenie nie może się ostać, albowiem dotknięte jest rażącym naruszeniem prawa materialnego, co miało istotny wpływ na jego treść.

Zgodnie z art. 54 k.w. kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany.

Jak wynika zarówno z doktryny jak i orzecznictwa art. 54 k.w. ma charakter blankietowy. Sam nie określa bowiem znamion zabronionego zachowania, lecz odsyła do innych przepisów, które regulują zasady i sposób zachowania się w miejscach publicznych. Odpowiedzialność sprawcy wykroczenia w tym przypadku będzie związana ze sprzecznym z nakazami i zakazami wynikającymi z przepisów porządkowych zachowaniem, które miało miejsce w miejscu publicznym, przy czym owe przepisy porządkowe muszą zostać wydane w ramach upoważnienia ustawowego.

Chodzi tu o przepisy prawa miejscowego, które zgodnie z art. 94 Konstytucji RP mogą stanowić organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, które obowiązują na obszarze działania tychże organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określają ustawy.

W tej sprawie aktem takim była uchwała Rady w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w lokalnym transporcie zbiorowym. Została wydana na podstawie art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe.

W świetle uzasadnienia wyroku obwiniony miał naruszyć § 14 ust. 1 pkt 2 tej uchwały, zgodnie z którym dopuszcza się przewożenie w pojazdach, oraz wprowadzanie na teren stacji metra: psów, pod warunkiem, że nie zachowują się agresywnie, nie są uciążliwe dla pasażerów oraz mają założony kaganiec i trzymane są na smyczy. Sąd uznał, iż obwiniony naruszył ten przepis uchwały, wypełniając znamiona wykroczenia z art. 54 k. w.

Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 9 czerwca 2005 r., przy tworzeniu przepisów o charakterze porządkowym, mających wypełniać swoją treścią dyspozycję przepisu o charakterze blankietowym zawierającego sankcję, np. art. 54 k.w. wystarczające jest ogólne odesłanie do odpowiedzialności przewidzianej w tym przepisie.

W omawianej uchwale takie odesłanie znajduje się w § 17, zgodnie z którym: „Osoba naruszająca Przepisy porządkowe określone w § 4 ust. 2 i 3, § 9 ust. 2, § 11, § 12 ust. 5, § 13 podlega odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia zgodnie z art. 54 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń".

Wobec powyższego należy stwierdzić, że przedmiotowa uchwała nie zawiera żadnego odniesienia do § 14, który w powiązaniu z art. 54 k.w. stał się podstawą ukarania obwinionego. Oznacza to, iż niezachowanie się zgodnie z treścią § 14 uchwały nie stanowi znamion wykroczenia, o którym mowa w art. 54 kw. Zgodnie bowiem z zasadą głoszoną w     art. 1 § 1 Kodeksu wykroczeń odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary. Zachowanie określone w § 14 uchwały nie było zatem zachowaniem zabronionym przez ustawę pod groźbą kary.

Skoro nakaz zachowania określony w § 14 nie został wyraźnie wskazany jako ten, którego naruszenie rodzi odpowiedzialność karną, to mimo ustalenia, że obwiniony przewoził w środku komunikacji miejskiej psa bez kagańca, a zatem bez zachowania wymogów określonych w uchwale Rady, nie było możliwe przypisanie mu popełnienia wykroczenia z art. 54 k.w.

Najważniejsze motywy rozstrzygnięcia SN

Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się zasadna i konieczne było uchylenie zaskarżonego nią wyroku i uniewinnienie (...) od przypisanego mu czynu. W części dyspozytywnej zaskarżonego kasacją wyroku uznano go za winnego wykroczenia z art. 54 k.w. w zw. z § 14 ust. 1 pkt 2 Uchwały Nr XXVI/658/2016 Rady m. st. Warszawy z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w lokalnym transporcie zbiorowym.

Tymczasem wskazana uchwała w § 17 wprost stwierdza, że tylko osoba naruszająca przepisy porządkowe określone w wymienionych tam jednostkach redakcyjnych uchwały podlega odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia zgodnie z art. 54 k.w. Wśród wskazanych w § 17 przepisów nie został wymieniony § 14, stanowiący podstawę ukarania.

Tym samym przypisane mu zachowanie nie było karalne, nie rodziło odpowiedzialności za wykroczenie, a zaskarżony kasacją wyrok wydany został z rażącym naruszeniem prawa.

W tej sytuacji konieczne stało się wyeliminowanie zaskarżonego kasacją wyroku z obrotu prawnego, to jest jego uchylenie i uniewinnienie ukaranego bez podstawy prawnej.

Zauważyć przy tym należy, że Kodeks wykroczeń zawiera art. 77, który przewiduje odpowiedzialność za niezachowanie ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia. W realiach przedmiotowej sprawy nie doszło jednak do postawienia takiego zarzutu, a przede wszystkim do ustalenia, że (...) nie zachował wymaganych środków ostrożności w związku z przewożeniem autobusem psa.

II.511.896.2019