Biuletyn Informacji Publicznej RPO

16 listopada 2023 r. przedstawicielki Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, zastępca Dyrektora Zespołu ds. Wykonywania Kar Jolanta Nowakowska oraz główna specjalistka w tym Zespole Katarzyna Kopystyńska, wzięły udział w XIV Seminarium Naukowym z cyklu "Kobieta w izolacji", organizowanym przez administrację Zakładu Karnego nr 1 w Grudziądzu.

Tegoroczna edycja seminarium poświęcona była pracy penitencjarnej ze skazanymi kobietami przejawiającymi zaburzenia psychiczne. Rozważania prowadzone były bowiem w 40 rocznicę funkcjonowania Oddziału Terapeutycznego dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo Zakładu Karnego nr 1 w Grudziądzu. Seminarium towarzyszyła wystawa prac plastycznych osadzonych kobiet.

Seminarium otworzył dyrektor Zakładu Karnego nr 1 w Grudziądzu ppłk Krystian Wasiński, głos zabrali także m.in. zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej gen. Krzysztof Stefanowski oraz dyrektor okręgowy Służby Więziennej w Bydgoszczy płk Andrzej Gniot.

Zastępca Dyrektora Zespołu ds. Wykonywania Kar Jolanta Nowakowska wskazała na dwa obszary, które w ocenie RPO są obecnie newralgiczne dla poprawy warunków odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety – dostęp do ochrony zdrowia (w szczególności opieki ginekologicznej i onkologicznej) oraz dbałość o poszanowanie prawa do życia rodzinnego w obliczu zeszłorocznej nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego, która w praktyce znacznie ograniczyła kontakty skazanych z bliskimi.

Mjr Anna Tobolska kierująca pracą Oddziału Terapeutycznego dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo Zakładu Karnego nr 1 w Grudziądzu omówiła jego funkcjonowanie. Oddział przeznaczony jest dla 60 kobiet i jest jednym z dwóch tego typu oddziałów na terenie kraju.

Prof. dr hab. Maria Beisert z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu omówiła prowadzone przez siebie od 19 lat badania skazanych mężczyzn, u których rozpoznano zaburzenia pedofilne. Omówiła etiologię i mechanizm powstawania pedofilii oraz wnioski, które mogą płynąć z jej badań dla terapii pedofilii. Dodała, że przeprowadzenie tego samego rodzaju badań wśród kobiet z taką diagnozą jest jej planem i marzeniem badawczym – środowisko to jest bowiem w Polsce słabo zbadane.

Najistotniejsze, na co wskazała badaczka w etiologii pedofilii to, wśród czynników biologicznych np. nietypowa gospodarka dopaminowa, wczesna inicjacja seksualna, nieadekwatna do etapu rozwoju seksualnego dziecka liczba i rodzaj podejmowanych czynności o charakterze seksualnym oraz doświadczenie wykorzystania seksualnego w dzieciństwie. Prof. Beisert wskazała, że w zależności od próby badawczej w Polsce i na świecie – od 20% do nawet 70% osób u których rozpoznano pedofilię to osoby, które w dzieciństwie doświadczyły wykorzystania seksualnego przez osobę dorosłą. Dla kobiet, u których rozpoznano pedofilię (choć nie są to badania polskie) odsetek ten wynosi nawet 99%.

Kolejne wystąpienie przedstawił Sędzia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy Mieczysław Oliwa omawiając przesłanki orzekania o niepoczytalności sprawców czynów zabronionych.

Por. Marcin Szecówka z Aresztu Śledczego w Bydgoszczy przedstawił natomiast zagadnienie diagnozy psychologiczno-penitencjarnej skazanych z zaburzeniami psychicznymi prowadzonej w Ośrodku Diagnostycznym działającym w strukturze Aresztu Śledczego w Bydgoszczy. Kwestie związane z opracowaniem orzeczenia psychologiczno-penitencjarnego reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. poz. 1067 ze zm).

Ostatnie wystąpienie podczas seminarium wygłosiła dyrektor Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie Agnieszka Jędrzejczak. Omówiła, jak na przestrzeni 10 lat funkcjonowania ośrodka zmieniała się liczba jego pacjentów (w tym początkowo jednej, obecnie dwóch kobiet tam umieszczonych), jaka jest oferta terapeutyczna ośrodka oraz w jaki sposób została zorganizowana współpraca ze Służbą Więzienną przy powoływaniu filii KOZZD w Czersku. Wśród najistotniejszych obecnie problemów w funkcjonowaniu ośrodka wskazała zagadnienie negatywnych decyzji sądu w przedmiocie zwolnienia z pobytu w KOZZD pacjentów, co do których formułowana jest opinia wskazująca, że ustała przesłanka pobytu związana ze stopniem stwarzanego zagrożenia przez pacjenta oraz fakt, że część pacjentów w ciężkim stanie zdrowia (powodowanym np. chorobą onkologiczną mnogością schorzeń w wieku senioralnym) nadal przebywa w ośrodku, mimo że sposób ich funkcjonowania powodowany chorobą wpływa na to, że nie prezentują oni już zagrożenia dla życia, zdrowia bądź wolności seksualnej innych osób.

Seminarium kontynuowane było dnia drugiego – 17 listopada 2023 r. – w gronie funkcjonariuszy Służby Więziennej w Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Suchej i skupione wokół podtytułu seminarium „Kobiety w izolacji. Zaburzenia psychiczne osadzonych – problemy, wyzwania, konteksty”.