Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie ci skarżą się, że do ich domów nie doprowadzono sieci wodociągowej
• A studnie, z których czerpią  wodę, wysychają w związku z działalnością pobliskiej żwirowni
• Ponadto woda w tych studniach nie spełnia wymagań mikrobiologicznych

Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje u władz gminy. Skoro zaopatrzenie mieszkańców w wodę jest obowiązkiem gminy, to nie może ona zaniechać jego wykonywania ani przerzucać go na inne podmioty – wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych.

Skargi na gminę 

Mieszkańcy przysiółka w woj. małopolskim skarżą się, że do ich domów nie doprowadzono sieci wodociągowej. Przedsiębiorstwo wodociągowe nie dostarcza im wody zdatnej do picia, mimo że studnie, z których czerpana jest woda, wysychają w związku z działalnością pobliskiej żwirowni. A woda w nich nie spełnia wymagań mikrobiologicznych. 

W ocenie skarżących, nie zapewniając zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieszkańcom przysiółka, ani też nie dostarczając im wody pitnej w beczkowozach, władze gminy ich dyskryminują.

Wprawdzie Rada Gminy kilka lat podjęła uchwałę w sprawie zasad dotacji na dofinansowanie budowy przydomowych indywidualnych stacji uzdatniania wody, ale jednak nikt z mieszkańców przysiółka na to się nie zdecydował -  z przyczyn ekonomicznych oraz mając na uwadze dużą ryzykowność takiej inwestycji z powodu ciągłego obniżania się poziomu wody. Władze gminy nie przystały zaś na propozycję mieszkańców, aby wybudować dla przysiółka jedno zbiorcze ujęcie wody i zbiorczą stację uzdatniania wody.

Zakład Gospodarki Komunalnej dowoził kilkukrotnie wodę do przysiółka, czego po pewnym czasie zaniechał. Uznano, że ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie nakłada na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne (gminę) obowiązku dostarczania mieszkańcom wody w beczkowozach w sytuacji, gdy do nieruchomości nie została doprowadzona sieć wodociągowa.

Stanowisko RPO

W orzecznictwie sądów administracyjnych podnosi się, że skoro do obowiązków gminy należy zaopatrzenie mieszkańców gminy w wodę i jest to jej zadanie własne,  to gmina nie może zaniechać wykonywania tego obowiązku ani przerzucać go na inne podmioty. Czyniąc tak, faktycznie przestaje wykonywać swoje ustawowe obowiązki, co w świetle prawa oznacza, że organy gminy działają niezgodnie z prawem. 

W wyroku z 26 lipca 2007 r. (sygn. akt II OSK 1085/06) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że mieszkańcy gminy mają prawo oczekiwać, że gmina, jeżeli nie zorganizowała zbiorowego zaopatrzenia, to przyczyni się chociaż do tego, że woda, z której korzystają, będzie odpowiedniej jakości i będzie odpowiadała wymaganiom higieniczno-zdrowotnym. Przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie pozwalają sprawy zaopatrzenia w wodę mieszkańców gminy traktować jako ich sprawy prywatnej. Organy samorządu nie mają prawa odmawiać wykonywania swych obowiązków wynikających z ustaw i przerzucać ich na mieszkańców gminy. Narusza to  art. 7 Konstytucji RP, który określa granice prawa w jakich mają działać organy władzy publicznej, do których bez wątpienia należą również organy gminy.

Jeżeli gmina nie wykonuje na swoim terenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę (przynajmniej w stosunku do części mieszkańców), to oznacza, że nie wykonuje jednego z zadań własnych nałożonych ustawą. Chodzi o art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym i art. 3 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.  Skutkiem tego niektórzy mieszkańcy są zmuszeni do korzystania z ujęć wody, które dostarczają wodę złej jakości.\

Z kolei w wyroku z 2 lutego 2012 r. (sygn. akt IV SA/Wr 715/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zwrócił uwagę na zawartą w art. 2 pkt 21 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków legalną definicję pojęcia "zbiorowego zaopatrzenia w wodę", przez którą rozumie się działalność polegającą również na uzdatnianiu wody, poza jej ujmowaniem i dostarczaniem. Należy zatem przyjąć, że skoro na gminie ciąży generalny ustawowy obowiązek zaopatrzenia ludności w wodę, to tym bardziej uznać należy jej odpowiedzialność za dochowanie oznaczonych wymagań higieniczno-zdrowotnych wody, z której mieszkańcy korzystają.

Zdaniem sądu administracyjnego, ze strony gminy powinny być podejmowane czynności faktyczne i prawne zmierzające do poprawy warunków funkcjonowania istniejących na jej terenie urządzeń wodociągowych. Nie można bowiem przyjąć, aby zadania obligatoryjne gminy mające na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, które zostały doprecyzowane w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, nie obejmowały obowiązku czynienia starań odnośnie do zachowania odpowiedniego stanu sanitarnego wody dostarczanej mieszkańcom, bez względu na status prawny urządzeń, którymi woda jest dostarczana. Gmina dysponuje bowiem przyznanymi jej ustawowo instrumentami władczymi, które umożliwiają jej - jako podstawowej jednostce samorządu terytorialnego - realizację tego obowiązku na obszarze swojej właściwości. Żadne okoliczności nie zwalniają bowiem gminy z obowiązku dbałości o stan sanitarny wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Biuro RPO zwraca się do sekretarz gminy  o ustosunkowanie do zarzutów mieszkańców, zwłaszcza  do kwestii niewywiązywania się z obowiązku dostarczania wody zdatnej do spożycia oraz stanowisko.  Pyta też, czy władze gminy planują w najbliższym czasie wybudowanie wodociągu do przysiółka.

V.6060.26.2022