Biuletyn Informacji Publicznej RPO

14.05.2018 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT) przeprowadzili wizytację Pensjonatu Dla Osób Starszych „Opieka” w Alwerni (placówka prywatna).

Pensjonat oferuje swoje usługi od 14 lat, działa w oparciu o Decyzję Wojewody Małopolskiego nr. wpisu WP.III.9019-9-10, pełni całodobową opiekę nad osobami: w podeszłym wieku, osobami przewlekle chorymi, osobami niepełnosprawnymi, które nie kwalifikują się do leczenia szpitalnego, lecz z uwagi na podeszły wiek, schorzenia, warunki rodzinne oraz sytuację życiową wymagają stałej opieki. Koszt pobytu mieszkańca wynosi 2500-2700 zł miesięcznie. Kwota ta obejmuje: zakwaterowanie, wyżywienie, całodobową opiekę, opiekę lekarską (wizyta lekarza odbywa się raz na 2 tyg.). Powyższa stawka nie obejmuje kosztów: wykupu leków, rehabilitacji, leczenia specjalistycznego, pieluchomajtek. Przed wejściem do placówki znajduje się tablica z informacją o typie domu, podmiocie prowadzącym oraz numerem zezwolenia Wojewody Małopolskiego.

Przedstawiciele KMPT, mając na względzie standardy międzynarodowe, zbadali kondycje placówki pod kątem: monitorowania i dokumentowania wszelkich przypadków ewentualnych tortur i innych form złego traktowania, w tym, między innymi, ocenę warunków bytowych (m.in. infrastruktury, warunków sanitarnych i higienicznych), adekwatności i zasadności świadczenia usług medycznych oraz poszanowania i ochrony praw człowieka.

Sytuacja pensjonariuszy. Zabezpieczenia służące ochronie przed złym traktowaniem:

Traktowanie. Delegacja KMPT odebrała pojedyncze sygnały na temat tego, że jedna z opiekunek krzyczy na pensjonariuszy. Poza tym, nie ustalono, aby wobec pensjonariuszy stosowano przemoc lub jakiekolwiek formy nieludzkiego, poniżającego traktowania. Samodzielni mieszkańcy mogą wychodzić poza placówkę, natomiast osoby mniej sprawne są wyprowadzane na taras. Jak ustaliła delegacja KMPT, mieszkańcom sporadycznie zapewnia się jakieś zajęcia w wolnym czasie, nie odbywa się też żadna rehabilitacja. Odczuwalna jest powszechna inercja wśród pensjonariuszy. Delegacja KMPT zwróciła uwagę na brak jakichkolwiek innych zajęć poza telewizją oraz brak jakiejkolwiek stymulacji: fizycznej, psychicznej, intelektualne w stosunku do pensjonariuszy.

Warunki bytowe w placówce delegacja KMPT oceniła jako przeciętne. Budynek, w którym mieści się Pensjonat, jest dzierżawiony od Ochotniczej Straży Pożarnej (umowa na 20 lat), wymaga on solidnego remontu. Pensjonariusze mają do dyspozycji 2 pokoje 1 – osobowe oraz 7 pokoi 2 – osobowych. Ich wyposażenie jest minimalistyczne (łózko, stolik, krzesło, telewizor). W niektórych pokojach ściany wymagały odmalowania, widać było na nich obdrapania, zanieczyszczenia. W sanitariatach panował  niezbyt przyjemny zapach, a w rogach ścian wisiały pajęczyny. Dom nie jest wyposażony w instalację przywoławczą i monitoring. Placówka nie w pełni jest przystosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Wyposażona jest co prawda w pewne ułatwienia w toaletach (poręcze), jednak warunki architektoniczne i zastosowane rozwiązania nie spełniają standardów dostępności dla takich osób.

Dokumentacja/rejestry. W placówce nie prowadzi się żadnych rejestrów, w szczególności rejestru stosowania przymusu bezpośredniego (wymagany ustawą), osób przyjętych do placówki (tzw. rejestr ewidencji), obrażeń, skarg, wydarzeń nadzwyczajnych (np. upadków, samouszkodzeń, etc.), zgonów, wyjść i odwiedzin. Jedynym rejestrem jest „Ewidencja wizyt lekarskich”, jednakże dokument ten nie był kompletny. Nie wszystkie wizyty lekarskie w nim uwzględniano. Placówka nie posiada ponadto żadnych procedur regulujących zasady postępowania personelu (np. w przypadku wystąpienia zachowań agresywnych wśród pensjonariuszy).

Opieka lekarska. Opiekę lekarską nad pacjentami sprawuje lekarz z Ośrodka Zdrowia w Okreśnej specjalista medycyny rodzinnej i internista. Odwiedza placówkę raz na 2 tygodnie oraz w razie potrzeby. W placówce nie ma praktyki badania wstępnego każdego nowoprzyjętego mieszkańca, bezpośrednio po przyjęciu do placówki. Nowoprzyjęci pacjenci badani są dopiero podczas planowanej wizyty lekarza lub „gdy coś się dzieje”.

Delegacja KMPT zauważyła ponadto, że dostęp do opieki medycznej jest niewystarczający. Podczas wizytacji w placówce przebywał pensjonariusz, którego stan zdrowia mocno się pogorszył, mimo tego personel nie wezwał lekarza i nie zareagował na pogorszenie objawów fizycznych i psychicznych, które zostały interpretowane jako jedynie złe zachowanie („to jest trudny pacjent”). Przedstawiciele KMPT zauważyli także, że wizyty zewnętrznych specjalistów są rzadko podejmowane (placówkę odwiedza neurolog i psychiatra, pozostali specjaliści wtedy, gdy rodzina sama ich zawezwie i opłaci wizytę).

Brak rehabilitacji. Placówka nie zatrudnia fizjoterapeuty, rehabilitanta, terapeuty zajęciowego i psychologa. W związku z tym żadne terapie w placówce nie są prowadzone. Dostęp do tego rodzaju usług jest możliwy jedynie odpłatnie. W placówce nie ma nawet warunków materialnych do stworzenia sal terapeutycznych, konieczna byłaby modernizacja domu i jego rozbudowa.

Niedostatek pracowników.  Delegacja wskazała na niedostatek zasobów ludzkich jako poważny problem, który wymaga natychmiastowej uwagi. Niedostateczne zatrudnienie może prowadzić do poważnych problemów w funkcjonowaniu placówki oraz braku odpowiedniej opieki nad pensjonariuszami.

Szkolenia personelu. Personel placówki brał udział w nielicznych szkoleniach. Jak ustaliła delegacja KMPT pracownicy są odpowiedni przygotowani i mogą wykonywać swoją pracę, mimo tego konieczne jest wsparcie personelu i zapewnienie szkoleń m.in. z zakresu: wypalenia zawodowego, komunikacji interpersonalnej, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresowych i konfliktowych, praw mieszkańca, opieki długoterminowej, pracy z osobami wymagającymi szczególnych potrzeb (np. osoby z demencją, z niepełnosprawnościami fizycznymi i sensorycznymi, etc.). Delegacja zauważyła, że personel nie znał międzynarodowych standardów praw człowieka, praktyk i protokołów, które powinny stosować podczas wykonywania swoich obowiązków. Obejmuje to brak świadomości wśród personelu Podręcznika skutecznego dochodzenia i dokumentacji tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania (Protokół Stambulski), który jest ważnym narzędziem służącym do identyfikacji i dokumentowania tortur i złego traktowania. Takie kształcenie i szkolenie jest wymagane w celu zapobiegania naruszeniom praw człowieka i promowania kultury szacunku dla ludzkiej godności.

Mechanizm skargowy. Wątpliwości budzi dostęp mieszkańców i ich rodzin do mechanizmów skargowych. Na terenie placówki nie ma bowiem żadnych informacji o możliwościach złożenia skargi. Ewentualne skargi ustne nie są nigdzie odnotowywane (brak rejestru skarg). Z relacji personelu wynika, że „pensjonariusze, ze względu na demencję i zespoły otępienne, nie są świadomi tego, co się wokół nich dzieje, nawet gdyby się skarżyli to i tak nikt by im w to nie uwierzył”.