Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zanieczyszczenie sztucznym światłem było przedmiotem Ogólnopolskiej Konferencji na temat Zanieczyszczenia Światłem, w której  wzięła udział przedstawicielka Rzecznika Praw Obywatelskich Małgorzata Żmudka-Wyrwał. Konferencję zorganizowano 14–15 września 2023 r. na Wydziale Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. 

Zanieczyszczenie świetlne  (light pollution, Artificial Light at Night - ALAN)  jest zjawiskiem rozpoznanym i dogłębnie zbadanym w sferze nauk empirycznych i w Polsce, i na świecie. Z jego szkodliwości zdają sobie sprawę specjaliści zajmujący się fizjologią człowieka ale też badacze fauny i flory, którzy śledzą wpływ technologii na zasoby środowiska naturalnego. 

W wielu krajach Europy, Azji, w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych funkcjonują już regulacje prawne mające na celu ochronę ciemnego nieba. Tracą na tym nie tylko pasjonaci astronomii ale wszystkie organizmy żywe, gdyż dla zdrowego funkcjonowania potrzebujemy tak samo światła za dnia jak i pełnej ciemności w nocy. Zaburzenie rytmu snu i czuwania to praprzyczyna wielu tzw. cywilizacyjnych chorób i dolegliwości.

Konferencja była już siódmym z kolei spotkaniem poświęconym temu tematowi. Jednym z organizatorów konferencji był Light Pollution Think Tank, krajowy multiinterdyscyplinarny zespół ekspertów, powstały dzięki zaangażowaniu działaczy Programu Ciemne Niebo Stowarzyszenia POLARIS-OPP, ze wsparciem Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego udzielonego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.

W programie Konferencji znalazło się ponad 40 wystąpień, prezentowanych w ramach sesji referatowych, sesji posterowej i praktycznej. Wśród panelistów byli przedstawiciele nauk przyrodniczych (biologii, fizjologii, fizyki, astronomii) i nauk technicznych (architektura i urbanistyka, inżynieria środowiska).

Zaproszenie przedstawicielki RPO na konferencję nie było przypadkowe – Rzecznik podjął temat zanieczyszczenia świetlnego w ramach powołanego w październiku 2022 r. zespołu ds. zrównoważonego rozwoju i środowiska, w skład którego wchodzą eksperci z jego Biura i z zewnątrz - samorządowcy, urbaniści i pracownicy naukowi dziedzin prawniczych. 

Inspiracją do szerszego zajęcia się problemem nadmiernego sztucznego oświetlenia w przestrzeni publicznej było Memorandum opracowane przez Instytut Metropolitalny pod red. dr Katarzyny Szlachetko z Uniwersytetu Gdańskiego, a podstawą własne ustalenia wynikające m.in ze skarg obywateli, borykających się z uciążliwościami środowiskowymi, których nieodłącznym elementem bywa właśnie zbyt mocne sztuczne oświetlenie zewnętrzne.

Konferencja była jednym z wielu inicjatyw podjętych w związku z trwającym rokiem kopernikańskim, stanowiącym upamiętnienie 550. rocznicy urodzin najsławniejszego Torunianina. W jej trakcie niejednokrotnie wybrzmiewało pytanie, czy przy dzisiejszym stanie nocnego nieba, przełomowe odkrycie Mikołaja Kopernika byłoby w ogóle możliwe. Chociaż władze samorządowe w Toruniu, świadome problemu, podejmują wysiłki dla zwalczenia tego zjawiska, to i tak obserwację ciał niebieskich mocno utrudnia łuna świetlna ze sztucznego, elektrycznego oświetlenia. Dla wielkiego astronoma byłby to widok przygnębiający. Takie spotkania, jak to w Toruniu, dają jednak nadzieję na zmianę tego stanu rzeczy, z niewątpliwą korzyścią dla środowiska, a więc także i ludzi.