Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Jako Rzecznik Praw Obywatelskich i niezależny organ ds. równego traktowania z satysfakcją odnotowuję uchwalenie przez Parlament Rzeczypospolitej Polskiej ustawy o uzgodnieniu płci. Przyjęcie procedury prostej oraz gwarantującej rzetelność postępowania w sprawach o uzgodnienie płci osób transpłciowych jest niezbędne dla poszanowania przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, będącej źródłem wszelkich wolności i praw. Jest też realizacją jednego z praw podstawowych – prawa do ochrony życia prywatnego, o którym mowa w art. 47 Konstytucji RP oraz art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Należy podkreślić, że Europejski Trybunał Praw Człowieka już trzynaście lat temu stwierdził, że prawne uznanie korekty płci osób transpłciowych jest pozytywnym obowiązkiem państw, polegającym na zmianie oznaczenia płci w aktach stanu cywilnego oraz zmianie imienia i nazwiska, a także na nadaniu prawnej doniosłości tym zmianom we wszystkich obszarach życia zainteresowanej osoby. Do uproszczenia procesu korekty płci i zagwarantowania możliwości pełnego prawnego uznania korekty płci osoby fizycznej we wszystkich dziedzinach życia w sposób szybki, przejrzysty i przystępny wzywa także Parlament Europejski, Rada Europy i Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka. Warto zaznaczyć, że wiele państw europejskich wprowadziło odpowiednie ustawodawstwo uwzględniające zalecany w tym zakresie standard ochrony praw człowieka.

Dostępna dotychczas w Polsce procedura zobowiązuje osoby transpłciowe i ich bliskich do uczestniczenia w długim, a przede wszystkim obciążającym emocjonalnie procesie, który wymaga wniesienia powództwa przeciwko członkom rodziny, a tym samym sytuuje strony w charakterze przeciwników procesowych. Takie sądowe ukształtowanie trybu postępowania wymagało interwencji ustawodawcy, o co apelowała cztery lata temu także moja poprzedniczka – prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich VI kadencji. Uchwalona 10 września 2015 roku ustawa upraszcza tę procedurę przewidując, że uzgodnienia płci dokonuje wyznaczony sąd w postępowaniu nieprocesowym, w oparciu o opinie dwóch niezależnych ekspertów w dziedzinie psychiatrii, seksuologii lub psychologii. Rozwiązanie to gwarantuje ochronę godności i integralności osób transpłciowych, i stanowi pozytywną odpowiedź na potrzeby jej adresatów.

Ufam, że nowoprzyjęte regulacje – o ile wejdą w życie – przyczynią się do pełnego włączenia społecznego osób transpłciowych oraz usuną występujące obecnie w praktyce przejawy dyskryminacji w różnych obszarach.