Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W 2017 r. obywatel wygrał 145 tys. zł w zagranicznych grach hazardowych w Internecie
• Za udział w takiej grze skazano go na 5 tys. zł grzywny i orzeczono ściągnięcie równowartości pieniężnej tej kwoty 
• Sąd błędnie jednak uznał, że skoro obywatel nie zapłacił podatku, to jego czyn polegał na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej - ocenił Rzecznik Praw Obywatelskich 
• Tymczasem w chwili czynu  wygrane w kasynach oraz w grach internetowych były wolne od podatku dochodowego 
• AKTUALIZACJA 27.02.2024: Sąd Najwyższy (sygn. akt III KK 529/23) 8 lutego 2024 r. uchylił zaskarżony wyrok, a postępowanie umorzył wobec przedawnienia karalności. Wskazał, że Sąd Okręgowy nie tylko nie wskazał, jaki podatek oskarżony miałby zapłacić i do kiedy, ale również błędnie przyjął samo istnienie obowiązku jego uiszczenia.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk składa w tej sprawie kasację do Sądu Najwyższego na korzyść skazanego.

Historia sprawy

Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego oskarżył obywatela, że od stycznia do października 2017 r. uczestniczył na terenie Polski w zagranicznych grach hazardowych w Internecie wbrew przepisom ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (wygrał ok. 145 tys. zł). Zarzucono mu takie przestępstwo skarbowe z art. 107 § 2  Kodeksu karnego skarbowego. Grozi za nie kara grzywny do 120 stawek dziennych.

Sąd Rejonowy w 2020 r. uznał winę oskarżonego, wskazując że jest to "wypadek mniejszej wagi”. Zgodnie z art. 107 § 4 k.k.s. „w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 lub 2 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe".

Sąd skazał obywatela na 5 tys. zł grzywny. Ponadto orzekł ściągnięcie równowartości pieniężnej przedmiotów w kwocie 145 tys. zł; zasądził też od niego koszty sądowe.

Obrońca złożył apelację, zarzucając wyrokowi m.in. skazanie oskarżonego mimo przedawnienia karalności za wykroczenie skarbowe. Wniósł o uniewinnienie oskarżonego i uchylenie postanowienia o zabezpieczaniu majątkowym.

W 2021 r. Sąd Okręgowy utrzymał wyrok I instancji.

Wniosek kasacji

Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art.113 § 1 k.k.s RPO zarzucił wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., poprzez ich zastosowanie i wyrażenie błędnego poglądu, że chwilą od której należy liczyć datę biegu przedawnienia karalności czynu stanowi koniec roku, w którym upłynął termin płatności należności publicznoprawnej, w sytuacji, gdy w przedmiotowej sprawie przepis art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 3 k.k.s. nie miał zastosowania, co doprowadziło do błędnego ustalenia daty przedawnienia karalności czynu a w konsekwencji błędnego ustalenia, że w dacie orzekania przez sąd I Instancji nie doszło do przedawnienia karalności czynu, co w efekcie doprowadziło do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 k.k.s.

RPO wnosi o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w całości i umorzenie postępowania z powodu przedawnienia karalności czynu.

Argumentacja RPO 

Uchybienie sądu II Instancji doprowadziło do utrzymania w mocy orzeczenia, które winno zostać uchylone, a postępowanie w sprawie umorzone. Sąd Okręgowy błędnie zastosował bowiem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., w konsekwencji czego nietrafnie uznał, że nie doszło do przedawnienia karalności.

Sąd Najwyższy wskazywał, że zgodnie z art. 51 § 2 k.k.s. karalność wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat, ale nie od czasu popełnienia wykroczenia, lecz od "zakończenia tego okresu". Według SN w sytuacji, gdy w ciągu rocznego terminu od popełnienia wykroczenia wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, okres ten wydłuża się o dwa lata od zakończenia okresu rocznego terminu - jest to okres 3 lat od popełnienia czynu.

Kluczowe w sprawie jest zatem jest ustalenie daty, od której należy liczyć bieg przedawnienia karalności czynu skazanego. Sąd Okręgowy błędnie wskazał, że skoro otrzymał od spółki na Malcie przelewy w łącznej wysokości 145 tys. zł za wygrane - a nie odprowadził podatku od tej kwoty - to czyn polegał na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, w rozumieniu art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. art. 44 § 2 i 3 k.k.s.

Jak wskazuje się w doktrynie, „karalne jest uczestnictwo na terytorium RP w grze hazardowej urządzanej i prowadzonej poza granicami kraju”. Dla popełnienia czynu z art. 107 § 2 k.k.s. irrelewantna pozostaje kwestia uiszczenia podatku od wygranej. Brak wygranej, czy też przegrana w zagranicznej grze losowej, nie powoduje przecież, że osoba biorąca udział w takiej grze na terenie Polski nie dopuszcza się popełnienia czynu z art. 107 § 2 k.k.s.

Sąd Okręgowy wskazuje, że w przypadku wykroczeń polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, a takim wykroczeniem - choć nie wynika to wprost z ustawowego opisu jego znamion - jest bez wątpienia wykroczenie z art. 107 § 4 k.k.s. w zw. z art. 107 § 2 k.k.s., którego bieg terminu przedawnienia karalności liczy się nie od czasu jego popełnienia, ale od końca roku, w którym upłynął termin płatności należności - skoro oskarżony otrzymał przelewy, a od tej sumy wypłaconych wygranych oskarżony nie odprowadził podatku, a więc czyn jego polegał na uszczupleniu należności publicznoprawnej, w rozumieniu art. 44 § 3 k.k.s. w zw. z art. 53 § 27 i 26 k.k.s.

W ocenie RPO nie sposób podzielić tego zapatrywania z uwagi na fakt, że czynność, za którą skazano oskarżonego nie polega na nieuiszczeniu podatku, ale na samym braniu udziału w zagranicznej grze hazardowej na terytorium RP. Ponadto Sąd Okręgowy nie wskazał, jaki podatek i do kiedy obywatel zobowiązany był uiścić.

Istotne jest, że w czasie popełnienia czynu, obowiązywał art. 21 ust. 1 pkt 6 Ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nim wolne od podatku dochodowego były wygrane w kasynach gry oraz w grach bingo pieniężne i fantowe, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Przepis ten uchylono dopiero 1 stycznia 2018 r.

Sąd II Instancji błędnie zastosował zatem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s. Doprowadziło to do utrzymania w mocy orzeczenia, które powinno było zostać uchylone z uwagi na przedawnienie karalności czynu, a postępowanie umorzone.

Z uwagi na fakt, że przypisane wykroczenie skarbowe nie polegało na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, przy ustaleniu daty przedawnienia karalności czynu nie może mieć zastosowania art. 44 § 2 i 3 k.k.s. Czynnością sprawczą było bowiem samo zachowanie polegające na braniu udziału w zagranicznej grze hazardowej, a zatem do popełnienia czynu doszło w okresie, kiedy skazany brał w niej udział. 

Okres przedawnienia należy zatem ustalić zgodnie z art. 51 § 1 i § 2 k.k.s., tj. licząc od dnia popełnienia czynu. Skoro zaś czyn popełniono w okresie od 16 stycznia 2017 r. do 18 października 2017 r. – a w terminie wskazanym w art. 51 § 2 k.k.s. wszczęto postępowanie - przedawnienie karalności wykroczenia skarbowego nastąpiło 19 października 2020 r. 

Na uwadze również należy mieć art. 15zzr ust. 6 tzw. specustawy covidowej z 2 marca 2020 r., który wszedł w życie 31 marca 2020 r. a utracił moc 16 maja 2020 r. na mocy art. 46 pkt 20 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Na mocy tego przepisu bieg terminów przedawnienia był zawieszony od 31 marca 2020 r. do 15 maja 2020 r. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet biorąc pod uwagę powyższe, czyn oskarżonego przedawnił się 4 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy błędnie zastosował zatem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., bezzasadnie uznając, że w sprawie nie doszło do przedawnienia karalności czynu. Doprowadziło to do chybionego ustalenia, że bieg przedawnienia liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym należało uiścić należność publicznoprawną. 

Wniosek kasacji o uchylenie zarówno wyroku Sądu Okręgowego, jak i utrzymanego nim w mocy orzeczenia Sądu Rejonowego podyktowany jest okolicznością przedawnienia karalności czynu przypisanego skazanemu, co skutkować winno umorzeniem postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 51 § 1 i § 2 k.k.s.

Najważniejsze motywy pisemnego uzasadnienia SN

Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się oczywiście zasadna, co pozwoliło na jej rozpoznanie na posiedzeniu bez udziału stron, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.

Istotnym w przedmiotowej sprawie było zagadnienie przedawnienia karalności wykroczenia skarbowego. Sąd Okręgowy błędnie zastosował przepis art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., w konsekwencji czego wywiódł nietrafny wniosek, że nie doszło do przedawnienia karalności czynu, za który (...) został skazany.

(...) został oskarżony o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 2 k.k.s., który stanowi, że kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uczestniczy w zagranicznej grze hazardowej, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych. Czynność sprawcza, jak wynika z opisu czynu przypisanego skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego, polegała na uczestniczeniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zagranicznych grach hazardowych organizowanych za pomocą sieci Internet na witrynie (....) przez podmiot o nazwie (....). Czyn ten został popełniony w okresie od dnia 16 stycznia 2017 r. do dnia 18 października 2017 r.

Ostatecznie, Sąd I Instancji uznał, że czyn ten stanowi wykroczenie skarbowe z art. 107 § 4 k.k.s. w zw. z art. 107 § 2 k.k.s. Jak zaś wynika jednoznacznie z treści wskazanych przepisów i opisu czynu przypisanego oskarżonemu, polegającego na uczestnictwie w zagranicznych grach hazardowych i uzyskaniu w nich wygranej, dla jego popełnienia irrelewantna pozostaje kwestia uiszczenia, bądź braku uiszczenia podatku od wygranej w zagranicznej grze losowej organizowanej na terenie RP.

Rozpoznając wniesioną w sprawie apelację, Sąd Okręgowy niezasadnie przyjął, że zastosowanie do obliczenia terminu przedawnienia karalności wykroczenia skarbowego ma w tej sprawie przepis art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s. Wskazał, że z uwagi na okoliczność, iż (...) otrzymał od (....) przelewy w łącznej wysokości 145 450 zł tytułem wypłaty wygranej, zaś od tej sumy wypłaconych wygranych nie odprowadził podatku, to skutkiem powyższego czyn skazanego polegał na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, w rozumieniu art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. art. 44 § 2 i 3 k.k.s. (k. 389).

W niniejszej zaś sprawie nie zarzucono, ani nie przypisano oskarżonemu, popełnienia czynu polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, lecz na uczestnictwie w grach hazardowych, a zatem zastosowanie znaleźć winny ogólne przepisy przedawnienia karalności przestępstw i wykroczeń karno-skarbowych (art. 44 § 1 k.k.s., art. 51 § 1 i 2 k.k.s.).

Słusznie przy tym wskazał w kasacji skarżący, że Sąd Okręgowy nie tylko nie wskazał, jaki miałby to być podatek i do kiedy zobowiązany był go uiścić oskarżony, ale również błędnie przyjął samo istnienie w tej sprawie obowiązku jego uiszczenia, ponieważ w okresie, kiedy skazany popełnił przypisany mu czyn, obowiązywał przepis art. 21 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2016.2032 t.j. z późn. zm.), zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego były wygrane w kasynach gry oraz w grach bingo pieniężne i fantowe urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy w toku kontroli odwoławczej błędnie zastosował przepis art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., co w konsekwencji doprowadziło do utrzymania w mocy orzeczenia, które winno zostać uchylone z uwagi na przedawnienie karalności czynu, a postępowanie w tej sprawie umorzone.

Termin przedawnienia zarzuconego przestępstwa karno-skarbowego należy w przedmiotowej sprawie ustalić zgodnie z brzmieniem przepisu art. 51 § 1 i § 2 k.k.s., tj. licząc go od dnia popełnienia zarzuconego czynu. Z uwagi na fakt, że czyn objęty postępowaniem został popełniony w okresie od dnia 16 stycznia 2017 r. do dnia 18 października 2017 r., a jednocześnie w terminie wskazanym w przepisie art. 51 § 2 k.k.s. wszczęto postępowanie przeciwko oskarżonemu, przedawnienie karalności wykroczenia skarbowego przypisanego oskarżonemu nastąpiło w dniu 19 października 2020 r.

Powyższego nie zmienia również treść uchylonego już przepisu art. 15zzr ust. 6 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. 2021, poz. 2095 ze zm.), który wstrzymywał/zawieszał bieg terminu przedawnienia karalności czynów, w tym wykroczeń skarbowych.

Wobec przedawnienia karalności zarzuconego oskarżonemu czynu w czasie postępowania rozpoznawczego przed Sądem I instancji zaistniała w sprawie bezwzględna przyczyna odwoławcza, o której mowa w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 k.k.s. Należało zatem uchylić orzeczenia Sądów obu instancji, a postępowanie w tej sprawie umorzyć. 

II.510.1095.2021