Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W 2023 r. urząd Rzecznika Praw Obywatelskich obchodzi 35-lecie. Od 1988 r. ośmioro Rzeczników piastowało ten urząd. Dzięki nim, ich zastępcom i współpracownikom, udało się zbudować urząd, który cieszy się zaufaniem i szacunkiem obywateli oraz autorytetem pośród organów władzy publicznej, w świecie nauki, czy w środowiskach organizacji pozarządowych.

Ewa Łętowska

Rzecznik Praw Obywatelskich I kadencji w okresie: 1 stycznia 1988 – 13 lutego 1992

• Zorganizowała od podstaw Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Wpłynęła na ukształtowanie się i postrzeganie roli instytucji RPO w państwie.
• Zbudowała system partnerskich relacji RPO z innymi organami konstytucyjnymi oraz instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi.
• Nawiązała współpracę międzynarodową z urzędami i organizacjami Ombudsmanów w innych krajach.
• Z dużym rozmachem prowadziła działalność edukacyjną i popularyzatorską na temat praw człowieka i praw obywatelskich, zdobywając popularność w mediach i w środowisku NGO-sów.

Tadeusz Zieliński

Rzecznik Praw Obywatelskich II kadencji w okresie: 13 lutego 1992 – 8 maja 1996

• Kontynuował i rozwijał dorobek swojej poprzedniczki. Przykładał dużą wagę do inspirowania przez RPO zmian stanu prawa nazywając to „wczesnym ostrzeganiem”.
• Szczególny nacisk położył na zagadnienia związane z zabezpieczeniem praw socjalnych w związku z przekształceniami gospodarczymi oraz kryzysem finansów publicznych.
• Był rzecznikiem nieustannie przemieszczającym się po kraju, jak również poza jego granicami (spotykając się m.in. ze środowiskami Polonii czy  polskimi żołnierzami na misjach pokojowych ONZ).
• W ramach Biura RPO powołał m.in. Zespół ds. Ochrony Praw Żołnierzy i Funkcjonariuszy Służb Publicznych oraz Pełnomocnika Rzecznika ds. Dzieci i Rodziny.
• Pozostawił po sobie ponad 300 publikacji naukowych, około 200 felietonów i esejów, blisko 300 wywiadów (prasowych, radiowych i telewizyjnych), niezliczoną liczbę wykładów, referatów i odczytów na konferencjach krajowych i międzynarodowych.

(zmarł 28 września 2003 r.)

Adam Zieliński

Rzecznik Praw Obywatelskich III kadencji w okresie: 8 maja 1996 – 30 czerwca 2000

• Brał udział w pracach nad nową Konstytucją z 1997 r., w której RPO został scharakteryzowany jako organ konstytucyjny i umieszczony w odrębnym rozdziale IX – Organy Kontroli Państwowej i Ochrony Prawa (obok NIK i KRRiT). Ustawa zasadnicza przedłużała też kadencję Rzecznika z 4 do 5 lat.
• Ukształtował w Biurze RPO praktykę polegającą na traktowaniu Konstytucji jako prawa „żywego”, stosowanego bezpośrednio, jak również zasadę proobywatelskiej wykładni przepisów prawa. 
• Szczególną rangę nadał takim problemom, jak: prawo do sądu, sprawy zawiązane z kontrolą operacyjną służb czy prawo do mieszkania (podejmowanym później również przez jego następców). 
• Umocnił wizerunek polskiego Ombudsmana w skali międzynarodowej, zapewniając mu wysoką pozycję. Jako RPO podpisał porozumienie United Nations Development Programme w ramach ONZ i uczestniczył w programie udzielanie pomocy krajom Europy Środkowej i Wschodniej w tworzeniu instytucji ochrony praw człowieka. 
• W 1999 r. został wybrany na funkcję wiceprezydenta Europejskiego Instytutu Ombudsmana.

(zmarł 14 listopada 2022 r.)

Andrzej Zoll

Rzecznik Praw Obywatelskich IV kadencji w okresie: 30 czerwca 2000 – 15 lutego 2006

• Szczególny nacisk położył na rozwój partnerstwa publiczno-społecznego i współpracę pomiędzy organami władzy publicznej, zwłaszcza samorządowej a obywatelami i ich organizacjami; przyczynił się do umocnienia instytucji mediacji.
• Realizował w Biurze RPO szereg programów proobywatelskich, m.in. Ruch Przeciw Bezradności Społecznej, Edukacja dla Rozwoju, Konkurs na Najlepszą Inicjatywę Obywatelską "Pro Publico Bono" oraz Krajowy Program na Rzecz Ofiar Przestępstw.
• Powołał Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego oraz Samodzielny Wydział Ochrony Praw Cudzoziemców i Mniejszości Narodowych; utworzone zostały też Zespoły Pełnomocnika Terenowego RPO we Wrocławiu i w Gdańsku.
• W maju 2002 r. został wybrany na funkcję wiceprezydenta Europejskiego Instytutu Ombudsmana. Uczestniczył też w zainicjowanych w 2004 r. spotkaniach Ombudsmanów państw Grupy Wyszehradzkiej.
• Podpisał 16 umów o bliskiej współpracy z Uniwersyteckimi Poradniami Prawnymi działającymi przy wyższych uczelniach w całym kraju.

Janusz Kochanowski

Rzecznik Praw Obywatelskich V kadencji w okresie: 16 lutego 2006 – 10 kwietnia 2010

• Przede wszystkim starł się być – jak sam to podkreślał – rzecznikiem biednych i pokrzywdzonych.
• Był inicjatorem dorocznej Nagrody RPO im. Pawła Włodkowica oraz Odznaki Honorowej RPO "Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka". 
• Zorganizował największą w ostatnich czasach wigilię dla bezdomnych na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie; zapoczątkował spotkania Rzecznika z uczestnikami ważnych festiwali młodzieżowych; rozpoczął prace nad (w założeniu) powszechnym poradnikiem pt. CodziennikPrawny.pl. 
• Powołał Zespół Pełnomocnika Terenowego RPO w Katowicach oraz Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur w ramach Biura RPO.

(zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej).

Stanisław Trociuk

Kierował Biurem RPO i wykonywał obowiązki Rzecznika w okresie: 11 kwietnia – 21 lipca 2010 r. oraz 16 – 23 lipca 2021 r.

• Dbał o ciągłość i niezależność urzędu w okrasach przejściowych.

Irena Lipowicz

Rzecznik Praw Obywatelskich VI kadencji w okresie: 21 lipca 2010 – 9 września 2015

• Jej priorytetem była ochrona praw osób starszych i osób z niepełnosprawnościami.
• We współpracy z Instytutem Filozofii UW zorganizowała w Biurze RPO cykl debat im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, w których uczestniczyli (ponad podziałami) liczni wybitni naukowcy, politycy, publicyści i aktywiści społeczni.
• Zainicjowała doroczną Nagrodę RPO im. doktora  Macieja Lisa „za szczególne dokonania na rzecz obrony praw i interesów osób z niepełnosprawnościami”.
• Zainicjowała świąteczno-noworoczne spotkania w siedzibie RPO z grupą byłych więźniów obozu Mauthausen-Gusen i ich rodzinami (kontynuowane przez jej następców). 
• Była przewodniczącą zarządu Międzynarodowego Instytutu Ombudsmana dla regionu europejskiego.

Adam Bodnar

Rzecznik Praw Obywatelskich VII kadencji w okresie: 9 września 2015 – 15 lipca 2021

• Jego priorytetem była obrona standardów demokracji konstytucyjnej, trójpodziału władzy, praw mniejszości oraz wolności słowa i mediów.
• W ramach spotkań regionalnych odwiedził kilkaset miejscowości w całej Polsce, rozmawiał z mieszkańcami i lokalnymi organizacjami społecznymi. 
• W latach 2017, 2018 i 2019 zorganizował w stolicy Kongresy Praw Obywatelskich, w każdym z nich brało udział blisko półtora tysiąca osób z całego kraju (naukowców, prawników, aktywistów społecznych, dziennikarzy, młodzieży szkolnej). 
• Zaskarżał do WSA niektóre z samorządowych uchwał w sprawie tzw. stref wolnych od ideologii LGBT, zwracał również uwagę na niekonstytucyjność wielu obostrzeń wprowadzanych w trakcie pandemii COVID-19 (działania te kontynuuje jego następca).
• Pod jego egidą grupa ekspertów przygotowała raport pt. „Osiodłać Pegaza. Przestrzeganie praw obywatelskich w działalności służb specjalnych – założenia reformy”.

Stanisław Trociuk

Kierował Biurem RPO i wykonywał obowiązki Rzecznika w okresie od 16 – 23 lipca 2021 r.

• Dbał o ciągłość i niezależność urzędu w okrasach przejściowych.

Marcin Wiącek

Rzecznik Praw Obywatelskich VIII kadencji w okresie: od 23 lipca 2021