Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej zwraca się o opinię na temat przepisów dotyczących procedury wpisu do rejestru wyborców. W ocenie Rzecznika procedura ta wymaga zmiany m.in. dlatego, że nie uwzględnia szczególnej sytuacji osób nigdzie niezamieszkałych, przebywających stale na terenie gminy. Niejasne przepisy interpretowane są w sposób niejednolity, odmienna jest też praktyka ich stosowania, co ogranicza prawa wyborcze osób nigdzie niezamieszkałych. Problemy z udziałem w głosowaniu zgłaszają Rzecznikowi także obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, zameldowani na pobyt stały w Polsce, a także obywatele polscy stale mieszkający na obszarze gminy, ale zameldowani na pobyt stały w innej miejscowości.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich napływają sygnały od osób bezdomnych, że w toku procedury wpisu do rejestru wyborców mieli podać swój adres stałego zamieszkania (nazwę ulicy, numer domu oraz mieszkania). Taki wymóg wynika wprost z wzoru „Pisemnej deklaracji zawierającej informacje niezbędne do wpisania do rejestru wyborców”, załączonego do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 lipca 2011 r. w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w tym rejestrze. W opinii Rzecznika wzór deklaracji wymaga dostosowania do sytuacji wyborców nigdzie niezamieszkałych.

Rzecznik zwraca uwagę także na dwie inne kwestie związane z funkcjonowaniem rejestru wyborców. Dotyczą one obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi, zameldowanych na pobyt stały w Polsce oraz obywateli polskich stale mieszkających na obszarze gminy, ale zameldowanych na pobyt stały w innej miejscowości.

Do Rzecznika skierował skargę obywatel Niemiec, zameldowany na pobyt stały na terytorium Polski. Obywatele państw Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, aby wpisać się do rejestru wyborców, muszą złożyć wniosek do wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Obowiązek ten wynika bezpośrednio z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Skarżący nie wiedział o tym wymogu. W konsekwencji nie mógł uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 r. Wyborca uważa, że obecna procedura stanowi przejaw nierównego traktowania. Obywatele polscy są automatycznie wpisywani w rejestrze wyborców właściwym dla miejsca zamieszkania. Obywatele innych państw UE są w gorszej sytuacji – mogą uzyskać wpis dopiero po złożeniu wniosku.

Przedmiotem skarg do Rzecznika jest również procedura dopisywania się do rejestru wyborców zwłaszcza przez studentów, którzy stale zamieszkują na obszarze gminy, ale są zameldowani na pobyt stały w innej miejscowości. Wyborcy wskazują, że reguły dotyczące rozstrzygnięć związanych z decyzjami wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o wpisaniu do rejestru wyborców są niejasne. Powoduje to, że niektórzy studenci są dopisywani do rejestru wyborców, a niektórzy otrzymują decyzję odmowną.

Rzecznik podkreśla, że zapewnienie warunków umożliwiających udział w głosowaniu gwarantują także regulacje międzynarodowe, m.in. Europejska Konwencja Praw Człowieka. Naruszenia praw wyborczych mogą prowadzić do skarg przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.