Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Na tle jednej ze spraw badanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem zakresu stosowania przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, wynikający z obecnego kształtu ustawowej definicji pojęcia „rolnik indywidualny”.

Zakres znaczeniowy tego pojęcia wpływa na stosowanie prawa pierwokupu nieruchomości, z którego korzysta dzierżawca, czy też prawo wykupu realizowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego wprowadza bardzo sformalizowany tryb dla wskazania, że dana osoba zamieszkuje w danej gminie od pięciu lat, a zatem jest rolnikiem indywidualnym i prowadzi gospodarstwo rodzinne. Dowodem potwierdzającym zamieszkanie jest wyłącznie dokument określający zameldowanie na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Obowiązujące unormowanie, niezależnie od słuszności celów, które chciał osiągnąć ustawodawca, a więc ograniczenia możliwości nabywania nieruchomości w celach spekulacyjnych bądź tylko dla uzyskania określonych świadczeń, pozbawia statusu rolnika indywidualnego także te osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych nie są w stanie dopełnić wymogów związanych np. z zameldowaniem na pobyt stały, a spełniają pozostałe przesłanki prowadzenia rodzinnego gospodarstwa rolnego. Problem ten dotyczy w szczególności obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy mogą otrzymać meldunek na pobyt stały dopiero gdy legitymują się ważnym dokumentem potwierdzającym prawo stałego pobytu. Obywatel innego niż Polska kraju członkowskiego UE musi czekać 5 lat na uzyskanie prawa stałego pobytu i kolejne 5 lat od daty zameldowania na pobyt stały, dopiero wówczas nabywa status rolnika indywidualnego. Po upływie okresu zastrzeżonego w Traktacie akcesyjnym, czyli już w 2016 r. kwestionowana regulacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego będzie stanowiła niedopuszczalne zróżnicowanie w nabywaniu nieruchomości rolnych przez obywateli państw członkowskich UE. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie.