Biuletyn Informacji Publicznej RPO

27 marca 2024 r. przedstawiciele Rzecznika Praw Obywatelskich Michał Żłobecki i Karolina Michalczyk z Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych w Zespole ds. Równego Traktowania przeprowadzili niezapowiedzianą wizytację w Placówce Straży Granicznej w Dubiczach Cerkiewnych. W ramach prowadzonych czynności pracownicy BRPO m.in. rozmawiali z zastępcą komendanta PSG i analizowali wybraną dokumentację.

Aktualna sytuacja na obszarze właściwości PSG w Dubiczach Cerkiewnych

Podczas wizytacji nie było zatrzymanych/ujętych cudzoziemców. Z informacji przekazanych przez zastępcę komendanta wynika, że niezależnie od obserwowanego w miesiącach zimowych spadku liczby cudzoziemców przekraczających lub usiłujących przekroczyć granicę w sposób nieuregulowany, na odcinku granicy pozostającym we właściwości PSG w Dubiczach Cerkiewnych tendencja wzrostowa w stosunku do lat poprzednich obserwowana jest od lipca/sierpnia 2023 r. Cudzoziemcy przekraczają granicę na odcinkach zalesionych.

Wizytujący zostali poinformowani, że podgląd z kamer umieszczonych na zaporze na granicy  jest dostępny w Komendzie Podlaskiego Oddziału SG. W przypadku uzyskania informacji o zdarzeniu Komenda POSG udostępnia podgląd z konkretnej kamery placówce, na której obszarze dochodzi do zdarzenia. 

W przypadku agresywnego zachowania cudzoziemców po wschodniej stronie zapory SG i wojsko używają gazu pieprzowego. Każde użycie gazu jest odnotowywane w notatkach.

Centrum Rejestracji Cudzoziemców w PSG w Dubiczach Cerkiewnych jest obecnie wygaszone, planowany jest remont i zmiana jego przeznaczenia na pomieszczenie dla osób zatrzymanych, m.in. poprzez zainstalowanie monitoringu.

Cudzoziemcy w złym stanie zdrowia

Z wypowiedzi zastępcy komendanta wynika także, że aktualnie wielu cudzoziemców ujawnionych na obszarze PSG trafia do szpitala. 27 marca 2024 r. w szpitalu w Hajnówce miało znajdować się czterech cudzoziemców.

Zgodnie z przekazaną informacją, po wyjściu cudzoziemców ze szpitala przyjmowane są od nich wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Następnie są oni kierowani do otwartego lub strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców. Według SG w ostatnim czasie nie było przypadków, żeby cudzoziemiec po wyjściu ze szpitala nie chciał ubiegać się o ochronę międzynarodową. W takim przypadku każda sytuacja byłaby oceniana indywidualnie - nie wskazano, jaka procedura zostałaby wtedy podjęta.

W przypadku otrzymania informacji o cudzoziemcu w złym stanie zdrowia od aktywistów, z Biura RPO czy RPD, na miejsce zdarzenia wysyłany jest patrol, którego zadaniem jest odnalezienie osoby i udzielenie jej pomocy.

Jeśli stan zdrowia cudzoziemca jest zły, najpierw wzywa się odpowiednio wyposażony wojskowy patrol medyczny. W przypadku konieczności wzywany jest również cywilny zespół ratownictwa medycznego.

Postanowienia o opuszczeniu terytorium RP

Po zatrzymaniu cudzoziemca w większości wydawane są postanowienia o opuszczeniu terytorium RP na podstawie przepisów ustawy o cudzoziemcach - wynika z informacji przekazanych wizytującym w PSG. Analiza wybranych postanowień świadczy, że w ich uzasadnieniach wskazuje się, iż działania w celu ujęcia cudzoziemca prowadzono "w bezpośrednim pościgu niezwłocznie po stwierdzeniu przekroczenia granicy państwa wbrew przepisom”, a "cudzoziemiec został ujęty niezwłocznie po przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa w trakcie trwania działań granicznych”. 

Jest tam też informacja o dobrym stanie zdrowia cudzoziemca, braku zgłaszania problemów i dolegliwości zdrowotnych oraz wskazanie, że cudzoziemiec nie wymagał pomocy medycznej i humanitarnej. Uzasadnienie postanowienia jest jedynie w języku polskim. 

W uzasadnieniu wydawanych postanowień umieszcza się także informację, iż cudzoziemiec zostanie zawrócony do linii granicy możliwie najbliżej miejsca ujęcia, na bezpiecznym odcinku lądowym, a wykonanie postanowienia nie będzie się wiązać z naruszeniem zasady non-refoulement.

Dane cudzoziemców są ustalane na podstawie posiadanych przez nich dokumentów lub – w przypadku ich braku – ustnych oświadczeń, następnie umieszczane w formularzu osobowym cudzoziemca (dane co do narodowości, języka, nazwiska, imienia, daty i miejsca urodzenia, płci, imienia ojca i matki). Cudzoziemcy otrzymują również oświadczenia o braku chęci ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce wraz ze wskazaniem docelowego kraju podróży, przetłumaczone na język, którym się posługują. 

Pracownicy BRPO otrzymali do wglądu postanowienia wydane w ostatnich dwóch tygodniach. Postanowienia (bez uzasadnienia), formularze osobowe cudzoziemców oraz oświadczenia o braku woli ubiegania się o ochronę międzynarodową były przetłumaczone na języki zrozumiałe dla cudzoziemców.

Postanowienie jest wydawane tylko raz, w przypadku ujęcia/zatrzymania tej samej osoby po raz kolejny, jest ona zawracana na podstawie przepisów rozporządzenia MSWiA.

Spotkanie z przedstawicielami organizacji społecznych działających na granicy polsko-białoruskiej

Pracownicy BRPO spotkali się z osobami, które udzielają pomocy humanitarnej cudzoziemcom, a także z działającymi na terenach przygranicznych aktywistami. Rozmowy dotyczyły aktualnej sytuacji na granicy