Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W tym roku mają być obniżone opłaty za egzaminy wstępne na aplikacje: notarialną, adwokacką, radcowską i komorniczą
• Sam fakt obniżenia opłat RPO uznaje za krok w dobrym kierunku
• Wobec obniżenia opłaty liczba zainteresowanych przystąpieniem do egzaminu może wzrosnąć

Podstawą prawną kształtowania tych opłat są ustawy o samorządach zawodowych. Zgodnie z nimi Minister Sprawiedliwości określa rozporządzeniem wysokość opłaty - nie wyższą niż równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę - uwzględniając konieczność prawidłowego i efektywnego przeprowadzenia egzaminu wstępnego

W roku 2019 opłaty za egzaminy kształtowały się na poziomie 1125 zł. Było to równe 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ostatnio kształtowało się ono na poziomie 2600 zł (2020 r.). A w najbliższych latach  ma wzrosnąć do 4000 zł.

Obecne projekty rozporządzeń zakładają wysokość opłaty na poziomie 35% minimalnego wynagrodzenia, co oznacza kwotę 910 zł.

RPO uznaje sam fakt obniżenia opłat za krok w dobrym kierunku. Analiza uzasadnienia poszczególnych projektów wskazuje jednak, że nie rozważono wszystkich aspektów. Mimo planowanego obniżenia wysokości opłaty, po raz kolejny w trzech przypadkach - aplikacji adwokackiej, radcowskiej i notarialnej - opłata będzie wyższa niż realne koszty zorganizowania egzaminu.

Pewien margines bezpieczeństwa w stosunku do kosztów zorganizowania egzaminu powinien być zachowany. Nie można jednak wykluczyć, że w związku z obniżeniem opłaty, liczba zainteresowanych przystąpieniem do egzaminu wzrośnie. Tym samym nie można uznać za trafne stwierdzenia z Oceny Skutków Regulacji, że wpływy do budżetu państwa z tego powodu spadną.

Art. 217 Konstytucji RP stanowi, że nakładanie podatków czy innych danin publicznych następuje w drodze ustawy. Coroczne podwyższanie opłat za wzrostem minimalnego wynagrodzenia -  nie pozostające w związku z kosztami zorganizowania egzaminu - jest sprzeczne z tym artykułem. Oznacza bowiem uregulowanie przez akt wykonawczy materii zastrzeżonej dla ustawy. 

A opłata stanowi – ze względu na niewspółmierność do rzeczywistych kosztów usługi – daninę publiczną o charakterze podatkowym.

Ukształtowanie opłaty za egzamin wstępny na aplikację sędziowską i prokuratorską może naruszać również zasadę równego traktowania (art. 32 ust. 1 Konstytucji).

W ocenie RPO opłaty za egzaminy wstępne powinny liczyć się z realnymi możliwościami finansowymi młodych ludzi, którzy dopiero wchodzą na rynek pracy. Powinny też uwzględniać rzeczywisty koszt egzaminu - zwłaszcza jego drugiej części, do której przechodzi zaledwie co piąty kandydat.

RPO prosi ministra Zbigniewa Ziobrę o stanowisko w sprawie.

VII.561.5.2020