Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 28 kwietnia od godziny 15:00 do godziny 18:00 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
Projekt nie zawiera żadnego terminu na wykonanie wstępnego badania medycznego dziecka po jego przyjęciu do domu dla matki i dziecka. Badanie takie pozwala na ocenę stanu i potrzeb zdrowotnych dziecka oraz wydanie ewentualnych zaleceń przed kolejną, planowaną już kwartalnie oceną sytuacji, w tym zdrowotnej, dziecka. Niezbędne jest zatem wprowadzenie obowiązku przeprowadzenia wstępnego badania przy przyjęciu dziecka oraz określenie terminu jego wykonania.
Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie podkreślał, że niezależne badanie lekarskie i właściwe dokumentowanie urazów stwierdzonych podczas badania uważane jest przez Podkomitet ds. Zapobiegania Torturom (SPT) i Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) za podstawową gwarancję prewencji tortur.
Pozwala to na ujawnienie obrażeń i dokumentowanie ewentualnych śladów przemocy na potrzeby procesu karnego oraz podjęcie skutecznych działań w przypadku stwierdzenia złego traktowania. Badanie lekarskie chroni też personel i funkcjonariuszy innych służb przed bezpodstawnymi zarzutami, gdyby np. dziecko przybyło do domu matki i dziecka z widocznymi obrażeniami.
Projekt wskazuje, jakie osoby stanowią personel domu matki i dziecka, ale nie precyzuje ich kwalifikacji ani wymaganego od nich doświadczenia. Jedynie uzasadnienie projektu podaje, że kwalifikacje opiekunki zatrudnionej w domu powinny być analogiczne jak wykształcenie opiekunów dzieci w żłobkach.
Doprecyzowanie wymagań stawianych personelowi mającemu kontakt z dziećmi matek pozbawionych wolności jest szczególnie istotne w kontekście projektowanego § 5, dopuszczającego, że w przypadku okresowej niemożności sprawowania przez matkę stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem przebywa ono pod opieką funkcjonariusza lub pracownika domu wyznaczonego przez kierownika domu. Ważne jest również uzupełnienie tego przepisu o zastrzeżenie, że osoby wyznaczone do opieki nad dzieckiem nie będą w tym czasie realizować innych aniżeli opieka obowiązków służbowych.
Konieczność posiadania przez personel mający kontakt z dziećmi należytego przeszkolenia wynika także z rekomendacji międzynarodowych. Zalecenia CM/Rec (2018)52 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich Rady Europy dotyczących dzieci rodziców osadzonych w zakładach karnych, przyjęte przez Komitet Ministrów 4 kwietnia 2018 r. na 1312 posiedzeniu Komitetu Delegatów Ministrów, podnoszą, że personel mający styczność z dziećmi oraz osadzonymi rodzicami zostać powinien odpowiednio przeszkolony w obszarach obejmujących m.in.: poszanowanie praw i potrzeb dzieci, wpływ izolacji penitencjarnej oraz realiów zakładu karnego na dzieci i role rodzica, techniki wspierania osadzonych rodziców i ich dzieci, właściwej organizacji widzeń czy kontroli dziecka w przyjazny sposób.
Projekt rozporządzenia odnosi się do wielu kwestii organizacyjnych związanych z zapewnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych czy wychowawczych dziecka. Pomija jednak jeden z kluczowych aspektów, tj. utrzymywanie kontaktu ze światem zewnętrznym, w szczególności z ojcem czy innymi osobami bliskimi.
Prawo dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców wynika m.in. z art. 9 Konwencji o prawach dziecka. Utrzymywania przez dziecko więzi także z innymi osobami bliskimi bezsprzecznie może sprzyjać jego społecznemu rozwojowi i powinno być praktykowane tak szeroko, jak jest to możliwe. Nieuregulowanie tych kwestii oznacza, że niezrealizowany zostanie wymóg zawarty w upoważnieniu ustawowym do rozporządzenia, dotyczący zapewnienia organizacji działania placówek dla matki i dziecka w sposób sprzyjający zabezpieczeniu prawidłowego rozwoju dziecka.
Przykładem jest fakt uregulowania w porządku wewnętrznym Zakładu Karnego w Krzywańcu częstotliwości widzeń z ojcem dziecka zgodnie z podgrupą klasyfikacyjną matki. Nie jest właściwe ustanawianie tego rodzaju ograniczenia, godzącego w fundamentalne prawo dziecka do kontaktu z rodzicem, w akcie prawa wewnętrznego, podczas gdy prawodawca nie wypowiada się na ten temat w akcie prawa powszechnie obowiązującego.
Zalecenia CM/Rec (2018)5 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich Rady Europy również podkreślają wagę omawianej kwestii. Zalecenie 37 zawiera m.in. rekomendację, aby podczas pobytu dziecka w jednostce penitencjarnej zapewnić mu kontakty z rodzicem, rodzeństwem oraz innymi członkami rodziny żyjącymi na wolności, chyba że stoi to w sprzeczności z najlepiej pojętym interesem dziecka.
IX.022.2.2023
