Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Sędziowie, asesorowie i aplikanci sędziowscy posiadający podwójne obywatelstwo skarżą się, że bezskutecznie ubiegali się o zgodę Krajowej Rady Sądownictwa na zajmowanie stanowiska sędziego 
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje do przewodniczącej KRS Dagmary Pawełczyk-Woickiej  
• AKTUALIZACJA: W latach 2018-2024 KRS wyraziła zgodę wobec 4 sędziów na zajmowanie stanowisk sędziowskich mimo posiadania obywatelstwa obcego państwa - podała przewodnicząca KRS
• KRS wyraziła też zgodę wobec 8 aplikantów sędziowskich na zajmowanie stanowiska asesora pomimo obywatelstwa obcego państwa. W 3 przypadkach zgoda nastąpiła po tym, jak kandydaci, po negatywnej opinii Rady, zrezygnowali z obcego obywatelstwa.

Z ustaleń RPO wynika, że istnieją dwa przepisy przejściowe przewidujące kompetencje KRS w tym zakresie:  art. 3 ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz art. 117 §3- 5 ustawy z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym.

Dlatego - w trosce o prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach - Rzecznik zwraca się do KRS o:

• informację, czy istnieją jeszcze inne podstawy prawne przewidujące kompetencję KRS do dyspensowania od wymogu wyłączności obywatelstwa polskiego;
• informację o liczbie wniosków aplikantów, asesorów i sędziów o zgodę na dyspensę od wymogu wyłączności obywatelstwa polskiego;
• informację o liczbie wniosków rozpatrzonych pozytywnie oraz liczbie wniosków rozpatrzonych odmownie;
• udostępnienie skanów wszystkich uchwał KRS w tym przedmiocie wraz z uzasadnieniami.

Odpowiedź sędzi Dagmary Pawełczyk-Woickiej, przewodniczącej KRS

Odpowiadając na pismo z dnia 29 stycznia 2024 r., uprzejmie informuję, że w odniesieniu do kandydatów na stanowisko sędziów sądów powszechnych, jak i kandydatów na stanowiska sędziowskie w Sądzie Najwyższym ustawa, co do zasady, statuuje wymóg wyłączności obywatelstwa polskiego. Na gruncie polskiego ustawodawstwa przewidziano dwie możliwości odstąpienia od przedmiotowego wymogu wyłączności obywatelstwa polskiego.

Pierwsza z nich została zawarta w art. 117 § 3 ustawy' z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1093 ze zm.): „Sędzia albo asesor sądowy, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie spełnia wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego, może przed upływem terminu, o którym mowa w § 1, złożyć do Krajowej Rady Sądownictwa wniosek o wyrażenie zgody na zajmowanie stanowiska sędziowskiego pomimo posiadania obywatelstwa obcego państwa".

Druga z nich znajduje się w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. z 2021 r. poz. 21): „Aplikant aplikacji sędziowskiej, a w przypadku, o którym mowa w art. 33b ustawy zmienianej w’ art. I, także aplikant aplikacji prokuratorskiej, który rozpoczął aplikację sędziowską albo aplikację prokuratorską przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i który w chwili przedstawienia propozycji dokonania wyboru stanowiska asesora sądowego nie spełnia wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego, może w terminie 14 dni od dnia przedstawienia propozycji dokonania wyboru stanowiska asesora sądowego złożyć do Krajowej Rady Sądownictwa wniosek o wyrażenie zgody na zajmowanie stanowiska asesora sądowego pomimo posiadania obywatelstwa innego państwa".

W okresie od 2018 r. do stycznia 2024 r. do Krajowej Rady Sądownictwa wpłynęło 12 wniosków o wyrażenie zgody na zajmowanie stanowiska aplikanta, asesora sądowego i sędziego w sytuacji posiadania przez te osoby obywatelstwa państwa obcego obok obywatelstwa polskiego.

Uszczegóławiając, 4 z tych wniosków dotyczyło sędziów, a 8 wniosków dotyczyło egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej, kandydatów do mianowania na stanowisko asesora w sądzie powszechnym.

Wniosek każdego z sędziów został rozpoznany pozytywnie tj. Rada wyraziła zgodę na zajmowanie stanowiska sędziowskiego pomimo posiadania obywatelstwa obcego państwa.

Analogicznie, Krajowa Rada Sądownictwa w stosunku do każdego z aplikantów sędziowskich wyraziła zgodę na zajmowanie stanowiska asesora w sądzie powszechnym pomimo posiadania obywatelstwa obcego państwa. W 3 przypadkach zgoda nastąpiła po tym jak kandydaci, po negatywnej opinii Rady, ponownie złożyli wnioski i przedstawili dokumenty o rezygnacji z obywatelstwa państwa obcego.

VII.603.2.2024