Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kilkoro seniorów-uchodźców wojennych z Ukrainy poskarżyło się Rzecznikowi Praw Obywatelskich na odmowę przyznania zasiłku  pielęgnacyjnego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we Wrocławiu
• Odmowy uzasadniano tym, jakoby zasiłek przysługiwał obywatelowi Ukrainy tylko wtedy, kiedy przebywa w Polsce i jednocześnie wychowuje własne dzieci
• Po interwencji RPO resort rodziny i polityki społecznej przypomniał Śląskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu, że nie ma przepisu uzależniającego przyznanie tego zasiłku komukolwiek - w tym obywatelowi Ukrainy, który ukończył 75. rok życia - od tego, czy wychowuje własne dzieci w Polsce
• Teraz Urząd Wojewódzki skontroluje postępowania administracyjne MOPS w takich sprawach

Do RPO wpłynęły skargi w sprawie ustalania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego dla obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną, a  ich pobyt w Polsce jest uznany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Interwencja BRPO

12 września 2023 r. dyrektorka Zespołu Prawa Pracy  i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze RPO Anna Szałek wystąpiła w tej sprawie do dyrektorki Wydziału Zdrowia i Polityki Społecznej Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego Iwony Drelichowskiej-Stopy. 

Pisała, że zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 1 „ustawy pomocowej” takiemu obywatelowi Ukrainy przysługuje prawo do świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, jeżeli mieszka z dziećmi na terytorium RP. Przepis ten w tym brzmieniu obowiązuje od 28 stycznia 2023 r. na podstawie nowelizacji  lit. a ustawy z 13 stycznia 2023 r. o zmianie „ustawy pomocowej”.
Celem nowelizacji było uniemożliwienie przyznania świadczeń rodzinnych skierowanych w związku z urodzeniem, wychowaniem lub opieką nad dziećmi w sytuacji, gdy dzieci obywateli Ukrainy nie przebywają w Polsce. Natomiast z art. 26 ust. 1 pkt 1 „ustawy pomocowej” nie można wywieść, że przepis ten wyłącza możliwość przyznania świadczeń dla osób dorosłych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 19 lipca 2023 r., sygn. akt II SA/Gl 541/23, LEX nr 3592655).

Ustawa o świadczeniach rodzinnych przewiduje w art. 2 pkt 1-5 różnego rodzaju świadczenia skierowane zarówno do rodziców i opiekunów dzieci, mające w szczególności na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka - zasiłek rodzinny wraz dodatkami, a także świadczenia opiekuńcze, jak zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne. Przepisy ustawy nie ograniczają przyznawania wskazanych w nim świadczeń opiekuńczych wyłącznie do osób sprawujących opiekę nad dziećmi.

Dyr. Szałek prosiła  o pilne zbadanie sprawy i poinformowanie o ustaleniach i podjętych działaniach, a także o rozważenie przypomnienia organom realizującym świadczenia o obowiązujących regulacjach. Pismo przekazano także do wiadomości MRiPS.

Pismo MRiPS

Po tym dyrektor Departamentu Polityki Rodzinnej MRiPS Olgierd Podgórski zwrócił się 2 października 2023 r. do Dyrektorki Wydziału Zdrowia i Polityki Społecznej DUW o pilne przeprowadzenie kontroli doraźnej postępowań administracyjnych w tych sprawach.

„Należy podkreślić, że ani w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ani w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych nie ma i nigdy nie było przepisu, który uzależniałby przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego komukolwiek w tym dorosłej osobie, będącej obywatelem Ukrainy która ukończyła 75 r. życia od tego czy posiada 
i wychowuje własne dzieci na terytorium RP” - pisał. 

Dodał, że w związku z tym całkowicie bezprawna i absurdalna jest odmowa przyznania zasiłku pielęgnacyjnego osobie, która spełnia wszystkie warunki do jego przyznania i oparcie tej odmowy na nieistniejącej podstawie prawnej.

Zapowiedź kontroli w MOPS

Następnie wicedyrektorka Wydziału Zdrowia i Polityki Społecznej UW Danuta Zawilla odpisała BRPO, że na 23 października 2023 r. zaplanowano przeprowadzenie kontroli w trybie uproszczonym w MOPS w zakresie poprawności realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, o których mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

„Ponadto informuję, że zgodnie z zawartą w niniejszych pismach prośbą, podległe jednostki organizacyjne pomocy społecznej realizujące w województwie dolnośląskim zadania w zakresie ustalania prawa do zasiłków pielęgnacyjnych zostały poinformowane o obowiązujących w tym zakresie przepisach prawa i o bezwzględnym obowiązku ich stosowania”  - głosi pismo.

III.7064.1168.2023, III.7064.1165.2023, III.7064.1310.2023