Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Stosowanie wyrobów z azbestu jest dopuszczalne w Polsce tylko do 31 grudnia 2032 r.  
• Nadal występuje on jednak w wielu obiektach budowlanych w postaci eternitu - płyt azbestowo-cementowych do pokryć dachowych, elewacji, rur, instalacji i innych urządzeń 
• Tym samym wciąż oddziałuje on negatywnie na człowieka, zwierzęta oraz  środowisko naturalne
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę Ministra Rozwoju i Technologii na zbyt wolne tempo usuwania i unieszkodliwiania wyrobów z azbestem
• AKTUALIZACJA: Informując obszernie o działaniach, min. Waldemar Buda podkreśla, że w resorcie trwają prace nad projektem ustawy o wyrobach zawierających azbest. Jest w nim szereg zapisów, które powinny przyczynić się do zwiększenia tempa usuwania takich wyrobów
• Polska jest jedynym w UE krajem realizującym plan usunięcia wyrobów zawierających azbest, wyprzedzając tym samym zalecenia Parlamentu Europejskiego dotyczące wprowadzenia na poziomie UE rozwiązań ws. tworzenia baz danych o takich wyrobach czy krajowych planów usuwania azbestu. Niewykluczone, że wraz z uchwaleniem nowej dyrektywy pojawią się nowe środki unijne na ten cel.

Marcin Wiącek kieruje się troską o realizację konstytucyjnego wymogu ochrony zdrowia i życia obywateli (art. 68 ust.1 i art. 38 Konstytucji) oraz skargami obywateli.

Azbest jest zaliczany do substancji o udowodnionym działaniu chorobotwórczym jako  przyczyną pylicy azbestowej, chorób opłucnej oraz nowotworów. Takie działanie azbestu jest wynikiem wdychania niewidocznych dla oka ludzkiego włókien zawieszonych w powietrzu (pyłu azbestowego). Zagrożenie jest często bagatelizowane ze względu na mikroskopijną wielkość włókien oraz długotrwały i utajony rozwój chorób.

19 czerwca 1997 r. uchwalono ustawę o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Od 28 marca 1999 r. zakazano obrotu azbestem. W krajach UE obowiązuje on od  2005 r. Obecnie realizowany jest Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 13 grudnia 2010 r. stosowanie tego materiału w Polsce jest dopuszczalne do 31 grudnia 2032 r.

Azbest wykorzystywano w eternicie - płytach azbestowo-cementowych do pokryć dachowych, elewacji, rur, instalacji i innych urządzeń. Dlatego nadal występuje on w wielu obiektach budowlanych, oddziałując negatywnie na człowieka, zwierzęta oraz na środowisko naturalne.

Co wynika z przepisów

Do RPO wpływają zarówno skargi właścicieli budynków - którzy chcieliby wymienić  dachy z azbestu, lecz nie mają na to środków - jak i osób, które mieszkają w sąsiedztwie takich obiektów i doświadczają negatywnego oddziaływania. Ujawniają to problem niemożności zobowiązania właściciela do usunięcia wyrobu z azbestu,  gdy nie zostało ocenione to  jako pilne, a właściciel sam go nie usuwa. Decyzja taka często wynika z braku środków na remonty i zależy od indywidualnych przekonań właścicieli czy zarządców nieruchomości.

W obecnym stanie prawnym ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania sporządza właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest - wynika z rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 2 kwietnia 2004 r. ws. sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.

Ustawodawca nie nałożył jednak obowiązku sporządzenia takiej oceny przez osobę ze specjalistyczną wiedzą. A wyniki oceny przekładają się na tzw. stopień pilności usunięcia wyrobu z azbestu bądź też rzutują na termin dokonania ponownej oceny. A 18 września 2010 r. ustał obowiązek przekazywania jednego egzemplarza oceny organowi nadzoru budowlanego.

W razie wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych (np. wyrobów zawierających azbest) lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, organy administracji architektoniczno-budowlanej są uprawnione do nałożenia na inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta, kierownika budowy, kierownika robót, właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego obowiązku dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz.

Podstawą jest art. 81c ust. 2 Prawa budowlanego. Należy go rozpatrywać łącznie z art. 66 ust. 1 Prawa budowlanego, że w przypadku stwierdzenia, iż obiekt jest w nieodpowiednim stanie technicznym bądź zachodzi inna przesłanka, właściwy organ nakazuje usunięcie nieprawidłowości, określając termin wykonania obowiązku. Jeżeli więc organ nadzoru budowlanego stwierdzi nieodpowiedni stan techniczny obiektu - także z uwagi np. na nieodpowiedni stan płyt azbestowo-cementowych, powinien wydać decyzję nakazującą usunięcie nieprawidłowości. Jeżeli jednak ma wątpliwości, czy stan techniczny obiektu jest odpowiedni, może nakazać przedłożenie na ich koszt odpowiednich ocen technicznych i ekspertyz.

Takie postępowanie organy nadzoru budowlanego stosują, gdy przedstawiona ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów z azbestem wykaże, że konieczne jest nakazanie wymiany na materiał bezazbestowy. Postępowanie takie musi być jednak wszczęte przez organ z urzędu.

Ile i gdzie jest dziś azbestu w Polsce

Dziś nie budzi wątpliwości, że priorytetem powinno stać się całkowite usunięcie azbestu wraz z jego utylizacją. Ma temu służyć Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032.

Według raportu NIK z kontroli z 2022 r. nie wydaje się możliwe, aby azbest został całkowicie usunięty do 31 grudnia 2032 r. Analiza danych NIK prowadzi do wniosku, że przy zachowaniu dotychczasowego tempa realizacji zadań Programu wyroby takie  będą usuwane co najmniej przez 60 lat - licząc od zakończenia Programu. Z informacji NIK wynika bowiem, że przez pierwsze 12 lat Programu usunięto jedynie 17 % wyrobów azbestowych. A dotyczy to jedynie wyrobów zinwentaryzowanych. Ich dokładna liczba wciąż nie jest znana. Dane szacunkowe z 2009 r. mówiły o 14,5 mln ton zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych.

Zdaniem NIK prowadzona przez MRiT Baza Azbestowa  nie odzwierciedla rzeczywistego stanu co do liczby wyrobów azbestowych. W praktyce uniemożliwia to należyte monitorowanie realizacji Programu. 

To zaś, że dane w Bazie nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego, w dużej mierze jest spowodowane niewywiązywaniem się przez osoby fizyczne - nie będące przedsiębiorcami, a wykorzystujące wyroby zawierające azbest - z obowiązku corocznego przedkładania informacji o ilościach, rodzaju i występowania tych wyrobów. 

Są także rozbieżności między danymi Bazy a tymi gromadzonymi w urzędach gmin. Nieprawidłowości dotyczą także wywiązywania się przez właścicieli lub zarządców nieruchomości z obowiązków sporządzania corocznych spisów z natury wyrobów zawierających azbest oraz kontroli stanu i możliwości ich użytkowania w terminach wynikających z dokonanej oceny. Nie wszystkie gminy terminowo przedkładają też coroczne informacje marszałkom województw. Dodatkowo niekorzystnie wpływa to na rzetelność dokumentacji.

Powody wolnego tempa usuwania azbestu 

Kluczowym zagadnieniem jest określenie przyczyn tak wolnego tempa usuwania wyrobów azbestowych. 

Bazując na skargach do RPO, wydaje się, że na przeszkodzie ich skutecznemu usuwaniu w ramach Programu stoi fakt, że ze środków publicznych dofinansowywany jest jedynie demontaż i utylizacja wyrobów azbestowych. Ale już uzupełnienie powstałego braku musi być pokryte przez podmioty prywatne we własnym zakresie. To zaś rodzi bardzo duże wydatki, często wykraczające poza możliwości właścicieli budynków z dachami z eternitu.

Dofinansowania z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotyczą pokrycia od 50 do 100 % kosztów demontażu i unieszkodliwienia wyrobów azbestowych. W konsekwencji ciężar finansowy pozostałych kosztów demontażu i unieszkodliwienia oraz nowego dachu spoczywa na właścicielach lub użytkownikach domów.

Według NIK właściciele i użytkownicy nieruchomości nie decydowali się usuwanie azbestu z uwagi na zbyt wysoki koszt. Oferowane wsparcie stanowiło niecałe 10 % całkowitych kosztów wymiany pokrycia dachowego. Istotny wpływ na realizację założeń samorządowych programów usuwania wyrobów zawierających azbest oraz Programu miała również mała pula środków przeznaczanych przez NFOŚiGW oraz WFOŚiGW.

Aktualny stan prawny nie realizuje zatem w sposób dostateczny konstytucyjnego wymogu ochrony zdrowia obywateli i ich życia. Nadal brakuje skutecznych instrumentów prawnych, z których pomocą organy monitorowałyby proces oczyszczania kraju z azbestu, począwszy od rzetelnej inwentaryzacji, a skończywszy na planowym, sukcesywnym usuwaniu i utylizacji oraz wymiany wyrobów z azbestem.

Potrzeba zatem inicjatywy legislacyjnej, która zapewni skuteczne rozwiązania, pozwalające na prawidłową realizację Programu. Mogłyby się one przyczynić do ograniczenia napięć i konfliktów społecznych w stosunkach sąsiedzkich na tle obiektów wykonanych z wyrobów z azbestem. Utwierdziłyby też lokalne społeczności i opinię publiczną w przekonaniu, że prawo bezwzględnie chroni zdrowie i życie obywateli przed negatywnym odziaływaniem tego niebezpiecznego surowca.

RPO prosi min. Waldemara Budę o przeanalizowanie tych uwag i o stanowisko. Wobec faktu, że resort informował o planach zmian legislacyjnych, m.in. wprowadzenia możliwości odliczenia od podstawy podatku wydatków na wymianę dachów z azbestem, Rzecznik pyta o stan działań legislacyjnych w tej sprawie.

Odpowiedź ministra rozwoju i technologii Waldemara Budy

Celem uchwalonego przez Radę Ministrów Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032, zwanego dalej „Programem”, jest usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest z terenu kraju do 2032 r., minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju oraz likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Realizacja Programu przebiega na trzech poziomach: centralnym, regionalnym i lokalnym. Na poziomie centralnym działa Główny Koordynator Programu oraz Rada Programowa, która jest ciałem doradczym. W Radzie Programowej zasiadają przedstawiciele 16 Marszałków Województw, Ministerstw oraz instytucji kontrolnych i naukowych. Jej opinie i zalecenia wyznaczają kierunki podejmowanych prac.

Najwięcej działań realizowanych jest na poziomie lokalnym, gdyż na tym poziomie prowadzone są faktyczne działania zmierzające do oczyszczenia Polski z azbestu. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, zwane dalej „MRiT”, od lat wspiera jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli organizując akcje edukacyjne i informacyjne oraz udzielając im dotacji na inwentaryzację wyrobów zawierających azbest. Celem tych działań jest zachęcenie właścicieli nieruchomości do usunięcia wyrobów zawierających azbest. Jednakże ostateczna decyzja związana z usunięciem tych wyrobów należy do właściciela nieruchomości.

W latach 2009-2022 w ramach Programu zrealizowano następujące zadania:

1. przeprowadzono 107 projektów edukacyjno-informacyjnych o zasięgu lokalnym
   i regionalnym w ramach, których przeszkolono 95 tys. osób (za lata 2009-2022 - 6,1 mln zł);
2. udzielono 1860 jednostkom samorządu terytorialnego dotacji na przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest (za lata 2009-2022 - 27,2 mln zł);
3. oczyszczono z azbestu i uporządkowano tereny wszystkich byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest (w większości z nich prowadzona jest bezazbestowa działalność gospodarcza);
4. udokumentowano zanieczyszczenie powietrza włóknami azbestu,
   w umiarkowanym stopniu, także na terenach zlokalizowanych w pobliżu byłych zakładów produkujących wyroby azbestowe, w tym w gminach najbardziej zanieczyszczonych azbestem;
5. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zwany dalej: „NFOŚiGW”, we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, zwanymi dalej: „wfośigw”, realizuje program wsparcia finansowego dla gmin w zakresie demontażu wyrobów zawierających azbest oraz transportu i składowania odpadów zawierających azbest;
6. zapewniono utrzymanie i rozwój technologiczny Bazy Azbestowej, służącej do gromadzenia informacji o wyrobach zawierających azbest oraz będącej narzędziem monitorowania realizacji Programu;
7. realizowano Program badań profilaktycznych „Amiantus” dla byłych pracowników zakładów, które stosowały azbest w produkcji;
8. kontynuowano opiekę zdrowotną dla byłych pracowników zakładów, które stosowały azbest w produkcji, m.in. w zakresie bezpłatnego zaopatrzenia w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście oraz korzystania
   z leczenia uzdrowiskowego;
9. monitorowano stopień zapadalności i umieralności na choroby azbestozależne na podstawie Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych.

W Bazie Azbestowej zinwentaryzowano 8,58 mln ton wyrobów zawierających azbest znajdujące się na terenie kraju, a dane te pochodzą z prawie 100% gmin w Polsce (jedynie 7 gmin nie wprowadziło danych do Bazy Azbestowej). Na etapie opracowania Programu zakładano, że wielkość ta wynosi ok. 14,5 mln ton, lecz oszacowano ją na podstawie ilości importowanego do Polski czystego azbestu. Był to tylko szacunek, który okazał się dalece niedokładny. Spośród zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest unieszkodliwiono 1,62 mln ton odpadów azbestowych. Niestety nie wszyscy użytkujący wyroby zawierające azbest informują urząd gminy o fakcie usunięcia tych wyrobów, dlatego też dane o faktycznej ilości usuniętych wyrobów mogą być niepełne.

Aby zapewnić aktualność danych zbieranych w Bazie Azbestowej, w szczególności w zakresie usuniętych już wyrobów zawierających azbest, Ministerstwo Rozwoju i Technologii co roku udziela jednostkom samorządu terytorialnego dotacji na inwentaryzację wyrobów zawierających azbest. W 2023 r. dotacje przyznano 112 jednostkom samorządu terytorialnego, na łączną kwotę ponad 1,7 mln zł.

Ponadto, w ramach tegorocznych działań rozwojowych, w Bazie Azbestowej zmieniona zostanie kwalifikacja wyrobów zawierających azbest w postaci podziemnych rur azbestowo-cementowych. Aktualnie są one oznaczone jako wyroby pozostałe do unieszkodliwienia, podczas gdy rur tych nie trzeba usuwać, zgodnie z § 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. 2011, Nr 8, poz. 31). Ta zmiana również wpłynie na zmniejszenie wykazanej w Bazie Azbestowej ilości wyrobów zawierających azbest pozostałych do unieszkodliwienia. W Bazie Azbestowej zostanie wprowadzony także odrębny moduł do wprowadzania danych o rurach azbestowo-cementowych, który pozwoli na bardziej dokładne przypisanie tych specyficznych wyrobów do lokalizacji i lepszą ich prezentację w portalu GeoAzbest.

W celu podniesienia jakości danych gromadzonych w Bazie Azbestowej, pod koniec 2022 r. uruchomiono ogólnodostępny moduł e-learningowy w postaci 5 filmów instruktażowych dotyczących:

1. wprowadzania i edycji lokalizacji wyrobu zawierającego azbest;
2. wprowadzania i edycji wyrobu zawierającego azbest;
3. wprowadzania i edycji rur azbestowo-cementowych;
4. aktualizacji danych wprowadzonych do Bazy Azbestowej;
5. przesyłania raportu rocznego do marszałka województwa.

Planowane jest rozszerzanie modułu e-learningowego o kolejne filmy instruktażowe, tak aby odpowiadać na potrzeby użytkowników Bazy.

Odnosząc się do aspektu finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest, należy wskazać, że na ten cel przeznaczane są przede wszystkim środki krajowe z NFOŚiGW i wfośigw oraz środki unijne.

Od 2019 r. NFOŚiGW we współpracy z wfośigw wdraża „Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest” (zwany dalej „Programem NFOŚiGW”). Bezpośrednim beneficjentem Programu NFOŚiGW są wfośigw. Natomiast beneficjentem końcowym Programu NFOŚiGW są gminy, związki międzygminne i powiaty, działające na rzecz właścicieli lub posiadaczy obiektów budowlanych znajdujących się na ich terenie.
Łącznie w ramach Programu NFOŚiGW zostało złożonych 12,4 tys. wniosków o dofinansowanie, z czego zawartych zostało około 11,4 tys. umów o dofinansowanie (pomiędzy poszczególnymi wfośigw a beneficjentami końcowymi), na łączną kwotę dofinansowania 267,6 mln zł, w tym:

• ze środków wfośigw - 140,2 mln zł;
• ze środków NFOŚiGW - 127,4 mln zł.

Obecna odsłona Programu NFOŚiGW jest realizowana od 2019 r. i potrwa do końca 2023 r., z budżetem w wysokości 100 mln zł.

Doceniając wagę i potrzebę realizacji dalszych zadań związanych z demontażem azbestowych pokryć dachu i unieszkodliwieniem tego materiału NFOŚiGW proceduje zmiany w Programie NFOŚiGW, polegające m.in. na zwiększeniu jego budżetu oraz dodaniu kolejnych części. MRiT przekaże wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich wraz z niniejszym pismem Ministrowi Klimatu i Środowiska, jako organowi nadzorującemu NFOŚiGW, z prośbą o uwzględnienie przedstawionych przez Rzecznika postulatów w procedowanym nowym Programie NFOŚiGW.

W ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi uruchomiło program wymiany pokryć dachowych z materiałów szkodliwych dla zdrowia lub środowiska w gospodarstwach rolnych (dalej: „ Program MRiRW”). Nabór wniosków w Programie MRiRW zakończył się 15 listopada 2022 r. Program MRiRW spotkał się z ogromnym zainteresowaniem.

W perspektywie 2021-2027 polityki spójności w Polsce wsparcie finansowe na usuwanie azbestu oraz wyrobów zawierających azbest przewidziane zostało w programach regionalnych w ramach celu szczegółowego 2.7 Wzmacnianie ochrony i zachowania przyrody, różnorodności biologicznej oraz zielonej infrastruktury. Wyjątkowo program Fundusze Europejskie dla Lubelskiego (FEL) przewiduje interwencję w ramach projektów związanych z budową i rozbudową instalacji odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania energii elektrycznej (cel szczegółowy 2.2 Wspieranie energii odnawialnej zgodnie z dyrektywą 2018/2021, w tym określonymi w niej kryteriami zrównoważonego rozwoju), gdzie przewidziano możliwość usuwania wyrobów zawierających azbest przed dokonaniem montażu instalacji. Jednocześnie, zgodnie z ustaloną linią demarkacyjną dla wszystkich programów perspektywy 2021-2027, w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS) nie przewidziano działań związanych z usuwaniem azbestu.

W związku z oficjalnym stanowiskiem Komisji Europejskiej, zgłoszonym w uwagach do projektów programów regionalnych i podtrzymanym w toku negocjacji programów, wydatki związane z transportem azbestu oraz oddaniem do specjalnego składowiska odpadów niebezpiecznych są niekwalifikowalne na mocy rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności 2021/1058. W związku z tym regiony, które zaplanowały takie wsparcie w programach (województwa mazowieckie, śląskie i świętokrzyskie) musiały z niego zrezygnować, uznając te projekty za zbyt kosztowne do finansowania bez wsparcia unijnego. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wystąpiło do Komisji Europejskiej o ponowne rozważenie możliwości rozszerzenia kwalifikowalności kosztów w projektach dotyczących usuwania wyrobów azbestowych. Ze wstępnych informacji wynika, że Komisja Europejska przychyla się do polskiej propozycji, jednakże nadal oczekujemy na oficjalne stanowisko.

W sumie wsparcie działań związanych z usuwaniem azbestu z budynków publicznych i prywatnych zostało zaplanowane w 8 programach regionalnych województw: lubelskiego, lubuskiego, małopolskiego, opolskiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego na ogólną kwotę ponad 22 mln euro (według zapisów programów regionalnych przesłanych do zatwierdzenia przez Komisję Europejską w październiku 2022 r.).

W MRiT trwają prace nad projektem ustawy o wyrobach zawierających azbest. W projekcie zawarto szereg zapisów, które powinny przyczynić się do zwiększenia tempa usuwania wyrobów zawierających azbest. W związku ze zbliżającym się zakończeniem IX kadencji Sejmu oraz kończącymi się pracami nad zmianą dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy, prace legislacyjne nad projektem ustawy o wyrobach zawierających azbest są kontynuowane na poziomie roboczym. Na ostateczny kształt ustawy niewątpliwy wpływ będzie mieć zmiana wyżej wymienionej dyrektywy, która prawdopodobnie zostanie uchwalona do końca tego roku. Jej implementacja będzie wymagała licznych zmian w krajowych przepisach, co zostanie uwzględnione w projekcie ustawy o wyrobach zawierających azbest. Niewykluczone, że wraz z uchwaleniem przedmiotowej dyrektywy pojawią się nowe środki unijne na usuwanie wyrobów zawierających azbest.

W ramach prac nad projektem ustawy o wyrobach zawierających azbest analizowana jest konieczność utrzymania obowiązku sporządzania oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). Trwałość płyt azbestowo-cementowych, szacuje się na okres ok. 30 lat. Były one stosowane przede wszystkim w latach 60, 70 i 80 XX wieku, co oznacza, że możliwość ich bezpiecznego użytkowania dobiegła już końca. Należy zatem stwierdzić, że każdy wyrób zawierający azbest w zasadzie wymaga wymiany. Ponadto na podstawie art. 61 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 oraz z 2022 r. poz. 88), zwanej dalej: „PB”, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać i użytkować obiekt budowlany w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej (art. 61 pkt 1 PB) oraz zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych odziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska (art. 61 pkt 2 PB). Z kolei zgodnie z art. 62 PB właściciel lub zarządca obiektu budowlanego powinien dokonywać jego kontroli okresowej: co najmniej raz w roku, polegającej m.in. na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu (z wyłączeniem właścicieli i zarządców budynków mieszkalnych jednorodzinnych) oraz co najmniej raz na 5 lat, polegającej m.in. na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego oraz każdorazowo w przypadku wystąpienia okoliczności, o których mowa w art. 61 pkt 2 PB. Wskazane kontrole przeprowadzają osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje wskazane w art. 62 ust. 4-6a PB. Na podstawie art. 62 ust. 3 PB organ nadzoru budowlanego, w razie stwierdzenia nieodpowiedniego stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części, mogącego spowodować zagrożenie: życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, nakazuje przeprowadzenie kontroli, o której mowa powyżej, a także może żądać przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części. Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, w którym wskazuje się m.in. ustalenia dokonane w zakresie kontroli, w tym określenie nieprawidłowości wraz z zaleceniami. W zaleceniach tych wskazuje się czynności mające na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości oraz termin ich wykonania.

Na podstawie art. 66 PB w przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia bądź środowiska albo jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia lub środowisku albo jest w nieodpowiednim stanie technicznym organ nadzoru budowlanego nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku.

Podsumowując, należy stwierdzić, że przepisy prawa budowlanego w dostateczny sposób zabezpieczają użytkowników obiektów budowlanych i stanowią podstawę ewentualnego nakazania usunięcia wyrobów zawierających azbest.

Należy podkreślić, że Polska jest jedynym w UE krajem realizującym plan usunięcia wyrobów zawierających azbest, wyprzedzając tym samym zalecenia Parlamentu Europejskiego dotyczące wprowadzenia na poziomie UE rozwiązań w zakresie tworzenia baz danych o wyrobach zawierających azbest czy krajowych planów usuwania azbestu. Z tego względu Unia Europejska wymienia Polskę wśród liderów w zakresie postępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz czerpie z naszych doświadczeń podczas prac nad regulacjami unijnymi. Duże uznanie na forum unijnym znalazła również Baza Azbestowa jako źródło wiedzy o rodzaju, ilości i rozmieszczeniu wyrobów zawierających azbest na terenie kraju.

Przedstawiając powyższe informacje, dziękuję za zgłoszone stanowisko oraz zainteresowanie tematyką azbestową.

IV.7006.12.2022