Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od osób pobierających rentę socjalną ZUS żąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń
• Chodzi o sytuacje, gdy przekraczają oni dopuszczalną kwotę przychodu, wynoszącego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi osób pobierających rentę socjalną  (mają do niej prawo osoby nie mogące pracować ze względu na stan zdrowia). Organy rentowe wydają wobec nich decyzje co do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z powodu przekroczenia dopuszczalnej kwoty przychodu.

Podstawę prawną tych decyzji jest art. 10 ust. 1 i 6 ustawy o rencie socjalnej. Zgodnie z nim prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Prawo to  zawiesza się za miesiąc, w którym osiągnięto przychody w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Zdaniem skarżących  konsekwencją jest tzw. „pułapka rentowa”, która jest istotną barierą w aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami.

Pojawia się postulat zmiany zasad rozliczania przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na przewidziane dla świadczeń emerytalno-rentowych określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi o stanowisko w tej sprawie Pawła Wdówika, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych.

Odpowiedź Minister Rodziny i Polityki Społecznej

W związku ze zgłaszanymi postulatami środowisk osób uprawnionych do renty socjalnej, Rada Ministrów postanowiła wnieść do Sejmu RP projekt zawierający między innymi zmianę zasad zawieszania prawa do renty socjalnej. W dniu 24 czerwca 2021 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (przekazaną do podpisu Prezydenta RP), w której dokonuje się zmiany ustawy  z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej w zakresie zasad zawieszania prawa do tego świadczenia.  

Ustawa przyjmuje, że renta socjalna będzie podlegała takim samym zasadom zawieszenia lub zmniejszenia, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, co emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznane na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W przypadku osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, rencista socjalny będzie mógł, bez konsekwencji w wysokości renty, osiągnąć przychód wynoszący do 70% przeciętnego wynagrodzenia, natomiast renta socjalna ulegnie zawieszeniu w przypadku osiągania tego przychodu w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia (od 1 czerwca 2021 r. 7386,10 zł). Przychody w wysokości od 70% do 130% przeciętnego wynagrodzenia będą powodować zmniejszenie wysokości renty socjalnej, ale nie więcej niż o maksymalną kwotę zmniejszenia.  

Osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy będą zobowiązani, tak jak obecnie, niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do świadczeń albo zmniejszenie ich wysokości. Tryb rozliczania również będzie analogiczny jak w przypadku emerytur i rent z tytułu niezdolności do pracy z systemu powszechnego. Ustawa w części dotyczącej zasad zawieszania renty socjalnej wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2022 r.

III.7060.358.2021